محبوبه یزدی - دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
عبدالرضا باقری - عضو هیئت علمی گروه بیوتکنولوژی و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
نسرین مشتاقی - عضو هیئت علمی گروه بیوتکنولوژی و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
احمد شریفی - عضو هیئت علمی گروه پژوهشی بیوتکنولوژی گیاهان زینتی، جهاد دانشگاهی مشهد

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر برخی از صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه جو به عنوان یکی از محصولات مهم، سطوح مختلف تنش خشکی شامل ۱۰۰ درصد ظرفیت زراعی (شاهد یا بدون تنش)، ۸۰، ۶۰ و ۴۰ درصد ظرفیت زراعی و تاثیر آن ها بر دو رقم جوی نیمه حساس (فجر ۳۰) و متحمل به خشکی (دشت) در شرایط کنترل شده گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد که اثر رقم و تنش خشکی برای بسیاری از صفات مورد بررسی معنی دار بود. بطوری که بیشترین ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ و پنجه و شاخص سطح برگ در بوته های بدون تنش (۱۰۰ درصد ظرفیت زراعی) نسبت به سایر سطوح تنش معنی دار بود. همچنین مقایسه دو رقم نشان داد که رقم دشت به عنوان رقم متحمل به خشکی، تعداد برگ و پنجه بیشتر اما سطح برگ و تعداد روزنه کمتری نسبت به رقم نیمه حساس فجر ۳۰ دارد. به عبارت دیگر تحت شرایط تنش، رقم متحمل با وجود داشتن تعداد برگ بیشتر، برگ های کوچکتری تولید می کند که نهایتا باعث کمتر شدن سطح برگ نسبت به رقم نیمه حساس (فجر ۳۰) می شود که این می تواند به عنوان یک راهکار مناسب جهت مقاومت به خشکی از طریق کاهش تلفات تبخیر از سطح برگ و همچنین سایه اندازی باشد. علاوه بر این میزان تنظیم کننده های اسمزی از جمله پرولین و قندهای محلول و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی از جمله کاتالاز و پراکسیداز تحت تنش خشکی افزایش یافت و این افزایش در رقم متحمل نسبت به رقم نیمه حساس بیشتر بود. در واقع این طور به نظر می رسد که ارقام متحمل با فعال کردن سیستم دفاعی خود از طریق تولید مواد محافظت کننده اسمزی و افزایش فعالیت آنزیم های فوق باعث تحمل به تنش خشکی می شوند. بطور کلی، هر دو رقم جو به تنش خشکی پاسخ دادند اما رقم دشت در این شرایط تحمل بیشتری را نشان داد.

آنتی اکسیدانت, پرولین, تنش, تنظیم کننده های اسمزی, ظرفیت زراعی