یلدا رحیمی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه محقق اردبیلی
امید سفالیان - دانشیار اصلاح نباتات مولکولی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی
ناصر زارع - استادیار ژنتیک مولکولی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی
مهدی داوری - استادیار بیماریشناسی گیاهی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی

استفاده از ترکیبات طبیعی در کنترل آفات و بیماری‎های گیاهی، یکی از راهکارهای کاهش مخاطرات زیست محیطی است. گیاه دارویی مورخوش (Zhumeria majdae) یکی از گیاهان دارویی مهم و منحصر به فرد ایران است که با وجود اثرات درمانی مناسب و دارا بودن اسانس زیاد، اثرات ضدقارچی آن به دلیل محدود بودن مناطق انتشار تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. در پژوهش حاضر، اثر بازدارندگی غلظت های مختلف اسانس گیاه دارویی مورخوش بر رشد قارچ های بیماری زای گیاهی Fusarium proliferatum و Fusarium equiseti که عامل پوسیدگی طوقه و ریشه در گندم، برنج، ذرت و پژمردگی گوجه فرنگی می باشند، مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، آزمایش به صورت طرح فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش، اسانس استخراج شده با دستگاه کلونجر در غلظت های 4، 5/3، 3، 5/2، 2، 5/1، 1، 8/0، 6/0، 4/0 و 2/0 میلی لیتر اسانس بر لیتر محیط کشت PDA مورد استفاده قرار گرفت و محیط کشت بدون اسانس به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. همچنین به دلیل غیر قابل حل بودن اسانس در آب از صمغ عربی به عنوان حلال استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که اسانس گیاه مورخوش تأثیر معنی داری (P≤0.01) در بازدارندگی از رشد قارچ های فوزاریوم دارد و با افزایش غلظت، اثر بازدارندگی به طور معنی داری افزایش می یابد، به طوری که بیشترین اثر بازدارندگی از رشد قارچ ها در غلظت های 4، 5/3، 3 و 5/2 میلی لیتر اسانس بر لیتر محیط کشت مشاهده شد. بنابراین استفاده از اسانس مورخوش می تواند به عنوان جایگزین سموم شیمیایی، روش مناسبی برای کنترل قارچ های بیماری زای گیاهی توصیه شود.

اثرات ضدقارچی، اسانس، مورخوش، Fusarium proliferatum، Fusarium equiseti