محمود مهرآوران - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم- نویسنده مسئول
مهدی قاسمی - دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی

سعدی شیرازی را استاد سخن می دانیم اما او یک منتقد اجتماعی نیز هست ذهن نقاد سعدی واوضاع آشفته ی سیاسی اجتماعی روزگار او، دو امری است که با هم سازگاری ندارند سعدی نتوانستهدرباه زندگی فردی و رفتارهای اجتماعی دوران خویش سکوت کند از این رو در آثار خود و به شکلمشخص در گلستان و بوستان و قصاید و مواعظ، افراد گوناگون اجتماع و برخی گروه های اجتماعی وبالاتر از همه فرمانروایان عصر خویش را به شیوه های مختلف نقد و نصیحت کرده است با توجه بهجایگاه بلند سعدی در ادب فارسی و برتری او بر بسیاری از شاعران و صاحبان اندیشه و جذابیتسخنان حکیمانه و زبان شیرین و مؤثر او و نیز اینکه نقدهای اجتماعی او تابه حال بجز در مواردیخاص و برجسته، استخراج نشده اند، این مقاله مختصرا مهمترین نقدهای او را بررسی می کند نقد درآثار سعدی به سه عنوان حکومتی، رفتارهای عقیدتی- اجتماعی و اخلاقی- اجتماعی تقسیم می شود که حکومت و عوامل آن و گروه های خاص و تأثیرگذار اجتماعی و افراد مختلف جامعه را دربرمی گیرداین نقدها با گستره و عمومیت خود نمایانگر ذهن جامعه گرای سعدی است که دیدگاهی کل نگر استاو تمام جامعه را به صورت انسانی واحد می بیند که چو عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماندقرار پس در نظر او جامعه ی سالم و عادل ، بستر پرورش و سازنده انسان کامل است و تمام عوامل مؤثردر این بستر پرورش را در سازندگی اجتماعی بشر، دخیل و بهترین انسان را پایین ترین آنها به مسائلشهروندی و اجتماعی می داند.

نقد، نقد اجتماعی، سعدی، جامعه