خسرو جلیلی کهنه شهری - دانشجوی دکترای ادبیات جهانی، دانشگاه دولتی باکو، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی،واحد آستارا،ایران
احسان شفیقی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی ،ایران

ادبیات تطبیقی به بررسی تلاقی ادبیات در زبانهای مختلف و روابط پیچیدهٔ آن در گذشته و حال و روابط تاریخی آن از حیث اثرگذاری و اثرپذیری در حوزه های هنری، مکاتب ادبی و جریانهای فکری می پردازد. در این میان تطبیق آثار شرقی با آثار غربی به عنوان دو قطب مقابل، همواره از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است. مقالهٔ حاضر با طرح این سؤال که « آیا نمایشنامهٔ «شاه لیر» اثر شکسپیر ریشه در افسانههای کهن شرقی - ایرانی دارد؟» و پس از نشان دادن احتمال وجود ارتباط شاه لیبر شکسپیر با شرق، سعی کرده است با تطبیق این نمایشنامه، با نمونههایی از انواع مختلف منابع شرقی - ایرانی از جمله اسطورهٔ فریدون، افسانهٔ هندی گل بکاولی، قصهٔ عرفانی قلعهٔ ذات الصبور، داستان میرزا خسته خمار و داستان پادشاه و سه دخترش، شباهتهای موجود در روایت غربی با روایتهای شرقی را نشان دهد. در این مقاله، با کاهش داستان شاه لیر به نه «بن مایه» و تطبیق آن با داستانهای مورد نظر معلوم شد که این داستان با تطبیق بیش از نود درصدی بن مایه های اساسی آن با نمونه های شرقی، میتواند خاستگاه شرقی داشته باشد. پژوهشهایی از این دست در حوزهٔ مطالعات ادبی معاصر ایران بیسابقه نیست، اما تا جایی که نویسندگان اطلاع دارند، پژوهشی مستقلی دربارهٔ نمایشنامهٔ شاه لیر شکسپیر، بر این اساسی انجام نشده است.

شاه لیر، ایران، نمایشنامه، شکسپیر، ساختار