فاطمه السادات حسینی - دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری دانشگاه تربیت مدرس
رضا عرفانزاده - دانشیار گروه مرتعداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس،
حسین آذرنیوند - استاد گروه احیا مناطق خشک و نیمه خشک دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

تیره استبرق Asclepiadacea از معروفترین تیرههای گیاهی بوده و تنوع زیادی در تولید کاردنولیدها بعنوان ترکیب فعال ضد توموری در مقابل بخشی از سلولهای سرطانی دارد. جنس Pergularia از این خانواده نیز منبع غنی گلیکوزید کاردیاک است. از این دسته میتوان ترکیبات شناخته شده Pergularosid ،Galakinoside ،Coroglaucigenin ،Desglucouzarini و Uzarigenin،Calactin را نام برد.Ghalakinoside یک گلیکوزید مهم در این گیاه میباشد که محققین زیادی به کاربرد دز مشخصی از آن برروی پارامترهای خونی سرطانی بعنوان یک سیتوتوکسیک اختصاصی، آنتی کنسر و آنتی تومور، اتفاق نظر دارند. در ایران یک گونه چندساله بوته ای از این جنس به نام محلی کشتوک یا لباشیر و نام علمی Pergularia tomentosa میباشد ، که در رویشگاههای نواحی گرمسیری جنوب کشور پراکنش دارد، این گونه از دیرباز در طب سنتی کاربرد داشته، اما در کشور ما تاکنون بررسی ترکیبات شیمیایی مواد مؤثره آن صورت نگرفته است. ترکیبات آلکالوئیدی این گونه خاصیت دفع کنندگی حشرات را داشته و در مبارزه بیولوژیکی میتواند مفید باشد. عمده ترین کاربرد فعلی گزارش شده این گیاه در عربستان به جهت پشم زدایی پوست دام می باشد، همچنین تحقیقات میدانی در جنوب کرمان، نشان داد بومیان و عشایر نشین آنجا نیز از پودر این گیاه به همراه نمک طعام جهت حذف موی دام هایشان استفاده می کنند. میوه پرگولاریا مشابه میوه استبرق بوده و میتوان از قسمت های ابریشمی مانند بذر های این گیاه که پاپوس نام دارند و در فرانسوی Fafetone گویند، جهت تولید نخ و جایگزینی نخ جوت استفاده نمود . هدف از اجرای این طرح، مطالعه اکولوژیکی گیاه، استخراج و شناسایی ترکیبهای مواد مؤثره آن در رویشگاههای طبیعی می باشد. سرشاخه های گیاه در فصل بهار از مراتع جنوب کرمان (کهنوج )جمع آوری گردید، اسانس گیری به روش تقطیر با آب Clevenger انجام شد که نتیجه ی آن منفی و این گیاه حاوی اسانس نبود. عصاره گیری نیز به روش خیساندن Maceration با حلال اتانول طی دو روز انجام شد و در نهایت برای شناسایی ترکیبهای مواد مؤثره گیاه از غربالگری فیتوشیمیای با استفاده از روشهای استاندارد استفاده کردیم. غربالگری فیتوشیمیایی حضور گلیکوزید، فلاونوئید، ترپنوئید، ساپونین، آلکالوئید را در حلال اتانول نشان داد.

گیاه دارویی، ترکیبات شیمیایی، استبرق ،Pergularia tomentosa ، milkweed