نگین نصراله نژاد - کارشناس ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه هنر یزد
سارا خدادادی فر - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری شهرکرد

تاکنون جایگاه نقطه،خط و سطح از منظرگاه مطالعاتی دردوران قاجار مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است،براساس اندیشه رایج از این مفاهیم در هنرهای تجسمی در سراسر تاریخ یک هویت ثابت و تدوام یافته دارد.ارکان اصلی هنر و معماری گذشته بر پایه این مفاهیم بنا شده که از ویژگی های بارز آن ایجاد ریتم ،حرکت ،تناسبات و ساختار فرمی دراحجام و سطوح است.باشناخت و تاثیر جایگاه نقطه ،خط و سطح در این دوره در شهرشیراز از ریتم ،حرکت ،تناسبات و ساختار فرمی می توان به ساختار کلی و نحوه ی اجزا آنها پی برد. نقطه،خط و سطح به شکل مستقیم از اندازه ،ابعاد،شکل وفرم آن در احجام تاثیر میگیرد. پژوهشگران دیگر بر این مفاهیم بیشتر بروی فرضیههای یا فرآیند تاثیر آن،مستقل از تاثیرجایگاه آنها در این دوران پرداخته اند. این مقاله برای نخستین بار تلاش دارد جایگاه نقطه ،خط و سطح را در فرآیند شکلگیری آنها مورد بررسی قرار دهد. پژوهش حاضر با استفاده از تحلیل روابط شکلی و ویژگیهای کالبدی این مفاهیم نمونه های حاضر را مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.روش تحقیق در این مقاله بر اساس توصیفی _ تحلیلی بوده است. به گونه ای که ابتدا اطلاعات مربوط به کلیت پژوهش از طریق منابع مکتوب و معتبر جمع آوری شده و مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است و سپس با توجه به دسته بندی بخش های پژوهش مورد فیش برداری قرار گرفته است. ابتدا شرحی از تاریخ دوره ی قاجار و هنرهای شکل گرفته در این دوران ارایه می شود و سپس سیر تحول جایگاه نقطه،خط و سطح در ایران و دوره ی قاجار در شهر شیرازمورد بررسی قرار گرفته است. در بخش آخراین پژوهش با روش نمونه گیری به صورت انتخابی، به دسته بندی بر اساس سیر اهمیت تاریخی در دوره ی قاجار پرداخته شده است و در پایان تفسیر کلی و نتیجه گیری صورت می پذیرد.مروری بر مطالعات محققان در خصوص بازخوانی و بازاندیشی این مفاهیم در دوره ی قاجار نشان میدهد که تاکنون این تحلیلها به طور عمده در دوره ی قاجار در شهر شیراز مورد شناسایی صورت نگرفته است.

جایگاه نقطه،خط و سطح ، دوران قاجار ، ارکان اصلی هنر و معماری، تحلیل روابط شکلی