غلامرضا لشکری پور - گروه زمین شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد غفوری - گروه زمین شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
حمید رضا رستمی بارانی - گروه زمین شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

دشت کاشمر در بخش شمال شرقی حوضه آبریز کویر مرکزی ایران واقع شده و یکی از دشت های مهم و حاصل خیز استان خراسان رضوی است. از نظر اقلیمی این دشت دارای اقلیم نیمه خشک تا خشک می باشد. در دهه های اخیر توسعه سریع کشاورزی همراه با رشد سریع جمعیت و افزایش نیاز آبی باعث استحصال بی رویه و افت سطح آب زیرزمینی در این دشت شده است. برداشت از سفره های آب زیرزمینی این دشت سبب افت سالیانه حدود 0/8 متر سطح آب های زیرزمینی همراه با کسری مخزن به میزان 121/4 میلیون مترمکعب گردیده است. افت ممتد سطح آب زیرزمینی موجب شده تا این دشت در زمره دشت های بحرانی استان قرار گیرد. در این راستا پدیده فرونشست سطح زمین ناشی از افت سطح آب های زیرزمینی در بخش های غربی دشت به طور محسوس مشاهده می گردد. افت شدید سطح آب زیرزمینی و وجود خاک های ریزدانه در روستاهای عظیم آباد، ظاهرآباد، ظفررود، فیروزآباد، کلاته شادی و کندر سبب ایجاد پدیده فرونشست زمین و ایجاد شکاف و ترک های طولی در سطح زمین گردیده است. در این مقاله ارتباط افت سطح آب زیرزمینی و وقوع پدیده فرونشست منطقه ای سطح زمین به همراه علل و ساز و کار تشکیل شکاف ها در غرب دشت کاشمر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

شکاف های زمین، فرونشست سطح زمین، افت سطح آب زیرزمینی، دشت کاشمر