مهدی حمزه نژاد - استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت
آیدیا زینالی فرید - استاد دانشگاه علم وصنعت

بازارهای سنتی به علت عدم هماهنگی با تکنولوژی و نیازهای دوران معاصر، دارای نقاط قوت و ضعف هایی هستند که برای ماندگاری و ارایه خدمات بهتر برای مردم می بایست به حل مشکلات و نقاط ضعف پرداخت. از جمله این مشکلات می توان به سیستم حمل و نقل سنتی کالا با باربر دستی، عدم وجود پارکینگ، عدم دسترسی سریع به هنگام آتش سوزی، عدم وجود امکانات تفریحی و جاذبه کمتر برای گروه سنی نوجوان و جوان و غیره اشاره کرد. از طرف دیگر مراکز خرید مدرن ایران در دوران معاصر نیز دارای نقاط قوت و ضعفی هستند که می بایست با بررسی آنها به یک اصول بهینه در طراحی مراکز تجاری معاصر دست یافت. از نقاط ضعف در برخی مراکز خرید مدرن می توان به عدم پیوند با فضای شهری، ساختار متمرکز و عدم امکان توسعه آتی، ناخوانایی، اغتتشاش فضایی و عملکردی، عدم بهره مندی بهینه از انرژی به خصوص انرژی های پسیو و نورهای طبیعی، تکرار، یکنواختی و عدم رعایت سلسله مراتب و تنوع فضایی، عدم وجود فضاهای باز جمعی، عدم ترکیب فضاهای پر و خالی جهت ایجاد وحدت فضایی، نورگیری و تهویه، بی توجهی به الگوهای زیبایی شناسی معماری ایرانی که در بازارهای سنتی به زیبایی تبلور یافته است، اشاره کرد. الگوهای ساخت مراکز تجاری معاصر با الگوبرداری از مراکز تجاری غربی توجهی به الگوها و ساختارهای هزاران ساله در ایران را ندارند و این درحالیست که برخی بازارهای ایرانی به علت قرارگیری در مسیر جاده ابریشم دارای پتانسیل های بسیاری هستند که می توان از این پتانسیل ها در طراحی مراکز خرید مدرن استفاده کرد. این پتانسیل ها و نقاط قوت نه تنها به عنوان ارزشهای فرهنگی حایز اهمیت هستند و لازم است که به عنوان الگوهای دیرینه تدوام یابند بلکه به عنوان تجربه های جمعی هزاران ساله که طی سده ها مورد آزمایش قرار گرفته اند و به پاسخگویی بهینه جهت رفع نیازهای اجتماعی- فرهنگی- اقتصادی و تفریحی منجر گشته اند؛ با ارزش هستند و ماندگاری و حیات پر رونق آنها تا دوران معاصر دلیل موجهی بر این امر است. هدف از این تحقیق، پیشنهاد اصولی راهبردی برای معماران در طراحی مراکز تجاری معاصر بر اساس نقاط قوت و ضعف مراکز خرید مدرن و بازارهای سنتی است. در این پژوهش، در ابتدا با بررسی کتابخانه ای و میدانی چند مرکز خرید مدرن و معروف شهر تهران (مرکز خرید گلستان، مرکز خرید تیراژه و مرکز خرید نصر واقع در شهر تهران) مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند. در ادامه با روش توصیفی- تحلیلی برخی ویژگی های عملکردی، روایط فضایی و زیبایی شناختی بازار سنتی ایرانی مورد ارزیابی قرار می گیرند و در نهایت با تحلیل نقاط قوت و ضعف مراکز خرید مدرن در دوران معاصر و بازارهای سنتی، پیشنهادهایی راهبردی جهت استفاده معماران در طراحی مراکز خرید ارایه می شود.

بازار سنتی، مراکز خرید مدرن، اصول راهبردی، نیازهای دوران معاصر، الگوهای هزاران ساله