شهاب الدین عیسیلو - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران (نویسنده مسیول)
محمود جمعه پور - استاد و عضو هیات علمی گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
علی خاکساری رفسنجانی - استاد و عضو هیات علمی گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

سالمندی عموما به دورانی اطلاق می شود که فرد براثر دخالت عامل زمان به ضعف جسمانی مبتلا گردد. محدودیت های جسمی این دوران زندگی اهمیت سهولت استفاده از محیط های فیزیکی را دوچندان می سازد. امروزه با افزایش تعداد سالمندان، طولانی شدن عمر و سپری شدن بخش قابل توجهی از زندگی افراد در این مرحله از زندگی، موضوع خلق فضای شهری دوستدار سالمند به یکی از ضروریات تحقق عدالت اجتماعی تبدیل شده است، به همین منظور طی سالیان اخیر اقداماتی از سوی مدیریت شهری در قالب طرح های مناسب سازی شهری انجام گرفته است، با این وجود طبق ارزیابی ها، فضاهای شهری، همچنان بستر فیزیکی مناسب و درخور حضور پذیری سالمندان، به عنوان بخشی از گروه های آسیب پذیر و نیازمند حمایت را فراهم نساخته اند. بازشناخت نیازها و مشکلات سالمندان به عنوان گروه های هدف طراحی می تواند اقدامات را با نتایج موثرتری همراه سازد. محدوده مطالعه این تحقیق خیابان های بخش مرکزی شهر قم است که در آن 150 عابر پیاده سالمند (50 نفر خیابان ارم، 50 نفر خیابان هدف، 50 نفر خیابان 19 دی) به صورت انتخاب تصادفی مورد پرسشگری قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه توام با مصاحبه است. یافته ها نشان داد خروج سالمندان از منزل و رفت آمد پیاده در خیابان به منظور پاسخگویی به نیاز معیشتی با (32 درصد)، نیاز عاطفی (33/ 31 درصد)، نیاز به امنیت (18 درصد)، شرکت در زندگی اجتماعی (10 درصد) و نیاز به تفریح (66/8 درصد) است که در حین تردد عواملی تحدیدکننده و تهدید زا نظیر پله ها و سطوح ناصاف، فهم تابلوها و علایم خیابانی، نبودن فضایی مکث برای نشستن در طول مسیر، ترس از زمین خوردن، برخورد با وسایط نقلیه با سرعت زیاد و احساس ناامنی مانع از حضور آسان، ایمن و عادلانه آنان در فضای شهری است. طراحی مبلمانی به منظور ممانعت از عبور دوچرخه و وسایل موتوری از پیاده روها، استفاده از نرده در کنار سطوح شیب دار و تامین ایمنی هنگام عبور عرضی از محور خیابان از خواسته های اصلی سالمندان در خیابان های بخش مرکزی شهر قم است. در پایان پیشنهادهای این پژوهش به ارایه راهکارهای برنامه ریزی حمل ونقل بر مبنای اصول (E3) (مهندسی + آموزش، + اجرای مقررات) نیل به کاربست در طرح های مناسب سازی شهری نایل آمده است.

مشکلات و نیازها، سالمندان، فضای شهری، خیابان، شهر قم