سرور خرم دل - دانشیارگروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
پرویز رضوانی مقدم - استادگروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
عبداله ملافیلابی - استادیارپژوهشکده علوم و صنایع غذایی گروه زیست فناوری موادغذایی
سحر ولی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشداگرواکولوژی گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

پوششهای گیاهی علفهای هرز در بوم نظامهای زراعی از تعداد زیادی گونه تشکیل شدهاند که در واکنش به عملیات زراعی ظهور پیدا کردهاند. به منظور بررسی ساختار جوامع و تنوع گونهای علفهای هرز مزارع زعفران استان خراسان، جمعیت علفهای هرز در هفت شهرستان (شامل مشهد، نیشابور، گناباد، تربت جام، تربت حیدریه، بیرجند و قاین) در سالهای 1393 و 1394 مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی از مرحله های رشد رویشی، رکود تا گلدهی زعفران در مجموع 50 مزرعه به صورت تصادفی انتخاب و نمونه برداری از علفهای هرز به روش سیستماتیک و مطابق الگوی دبلیو و با استفاده از قاب 1×1 متر مربعی انجام شد. گروه بندی شهرستانها با استفاده از تجزیه خوشه ای به روش سلسله مراتبی پیوسته کامل بر اساس فواصل اقلیدسی انجام شد. شاخصهای مورد بررسی شامل ضریب ثبات، سیمپسون، شانون وینر، مارگالف و منهینیک بودند. نتایج نشان داد که گونه های هرز غالب 50 گونه و متعلق به 19 خانواده میباشند که خانواده های غلات، شببو، کاسنی و بقولات به ترتیب با 11، 9، 8 و 6 گونه غالب بودند. گونه های هرز عمدتا دولپه، سه کربنه، سمج و یکساله بودند. بیشترین ضریب ثبات در مقایسه مرحلههای رشدی زعفران به ترتیب برای خارشتر (Alhagi camelorum)، یولاف وحشی (Avena fatua) و بومادران (Achillea millefolium) با 30/81، 24/11 و 12/14 بهدست آمد. همچنین تمام گونههای هرز بجز خارشتر (به عنوان گونه پایدار) و یولاف وحشی (بهعنوان گونه موقتی)، بهصورت گونههای اتفاقی شناخته شدند. بالاترین شاخصهای تنوع علفهای هرز مربوط به مرحله رشد رویشی زعفران بود. ضریب همبستگی بین تراکم علفهای هرز و درصد خسارت عملکرد زعفران برابر با R2=0/98 محاسبه شد. بر اساس آنالیز کلاستر، شهرستانهای مورد مطالعه از نظر شاخص های تنوع زیستی علفهای هرز در سطح تشابه 75 درصد در سه گروه طبقه بندی شدند.

سطح تشابه، سمج، شاخص تنوع زیستی، ضریب ثبات، گونه موقتی