زهرا جمشیدی - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری

کهن الگوی زن و خویشکاری های او در ادوار و اعصار مختلف ایران، همواره یکی از موضوعاتی است که ذهن پژوهشگران را به خود مشغول کرده است. نگارنده در این جستار با روش تحلیلی – توصیفی و تحلیلداده ها به کهن الگوی زن و خویشکار یهای آن در ایران باستان پرداخته است. برآیند تحقیق اثبات میکند که جایگاه زن در ایران باستان، همواره به یک شکل نبوده و در برخی از اعصار مقام او تا حد خدایان نیز بالابرده شده است. این موضوع به دورانی برم یگردد که حکومت هایی مادر سالار بر این سرزمین حاکم بود ه و به تبع، خدایان آنان نیز الهه هایی مقتدر بوده اند. این دوران، دورانی بسیار کهن است و تنها با بهر ه گیری ازمطالعات باستا نشناسی، می توان به ابعاد آن پی برد. در این میان نمی توان از تاثیر زن در زندگی کشاورزی و همچنین خویشکاری زایش و فرزند آوری و تربیت نسل او غافل ماند، اما در دوره های متاخرتر و با کشفآهن، حکومت هایی مردسالار بر ایران حاکم می شوند و قدرت زن بسیار محدود می شود. حتی زندگی متکی بر شکار نیز بر زندگی قایم بر زمین و کشاورزی ترجیح داده می شود. به نظر می رسد ادیان آریایی از جملهآیین زرتشت ی بر قدرت زن تاثیرگذاشت هاند؛ زیرا در این ادیان باستانی، نظری مثبت نسبت به زن، چنان که سابق بر آن بود، وجود ندارد.

الهه ها، حکومت، خویشکاری های زن، زمین، کهن الگوی زن – مادر.