مهدی حمزه نژاد - استادیار و عضو هییت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت, ایران, تهران
سیده سعیده پورسیدیان - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشکده هنر دانشگاه غیرانتفاعی نبی اکرم (ص), ایران, تبریز ،

فرم، شخصیت و هویت قابل درک یک شیء است که به واسطه آن اشیاء شناخته شده و از هم تمیز داده می شوند. اما فرم معماری، تصویری قابل رویت از ماده است که آن را شکل می دهد؛ بنابراین دارای اجزا، تناسبات و اندازه است و دربرگیرنده و انتقال دهنده مفهوم است و به شناسایی انسان از ویژگی های محیط زیستش ارتباط دارد و تابع نحوه درک انسان از جهان است فرم اصلی ترین عامل معماری است و باید با عوامل مختلف موثر بر معماری ازجمله نظام ارزشی، فرهنگها، شرایط محیطی، عملکردی و همچنین پایداری هماهنگ باشد. در طول تاریخ، بسیاری از معماران آن را به عنوان مهم ترین عامل در طراحی در نظر گرفته و موضوعات دیگر را تحت الشعاع آن قرار داده اند. معماری هر منطقه با توجه به اقلیم و فرهنگ و مسایل اجتماعی , شرایط کالبدی و برنامه ای خاص خودرا دارد پس طبیعی است که نمی توان از تاثیرات اجتماعی ،فرهنگی و روانشناسی معماری بر کاربرانش غافل شد. درواقع هدف ازاین تحقیق دستیابی به فرم هایی است که برآمده از کالبد مربوط به مسایل فرهنگی واجتماعی منطقه تالش وبررسی چگونگی شکل گیری فرم های بومی این منطقه هست.نوعی ازمعماری که براساس پیشینه محیطی،فرهنگی،اجتماعی،فناوری وتاریخی بوجود می آید،ازآن به عنوان معماری بومی یادمیشود.که فرمهای آن نیز به طبع این موارد شکل گرفته اند،در واقع فرم بومی حاصل نیازهای آسایش ساکنان و کاربران در یک منطقه است. در این پژوهش شاخص های اجتماعی و فرهنگی مانند پوشش ، موسیقی ، بازی ، غذای محلی ، گویش و صنایع دستی مشخص گردیده و نمونه بومی آنها از منطقه تالش انتخاب شد و مفهوم و فرم کالبدی از روی آنها در جدولی تنظیم گردید. در این پژوهش سه فرم معماری : بقعه (شیخ زاهد گیلانی لاهیجان)، سقانفار(کیجاتکیه بابل) و خانه(ابریشمی رشت)در نظرگرفته شده است که دارای مبانی فرهنگی و اجتماعی از جمله : سمبل و نماد ، تعامل با طبیعت ، ارتباط با هم نوع ، احترام به ارزشها ، مذهب و... هستند.نتایج تحقیق نشانگر آن است که ورود مفاهیم برخاسته از شاخص هایی از شرایط اجتماعی و فرهنگی محیط مانند :ریتم افقی ، فراز و فرود ، تقابل ، پخش پذیری ، تناسب و تنوع به کالبد ساختمان در جهت طراحی فرم می تواند از لحاظ بصری و کالبدی محیط ساخته شده را بعنوان یک معماری بومی معرفی کند.

فرهنگ بومی ،فرم معماری ، طراحی زمینه گرا ، شاخص های اجتماعی