مرضیه زارع - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور، واحد زیرآب، رشته ی زبان و ادبیات فارسی

آشناییزدایی( (Defamiliazation به معنای نو کردن و غریبه کردن آنچه آشنا و شناخته است، از دستاوردهای مکتب فرمالیسم روس میباشد. شاعر یا هنرمند با استفاده از این تکنیک، غبار عادت و تکرار را از واقعیات ملموس زندگی، که به صورت تکراری و مبتذل در زبان ادبی مطرح میشوند، میزداید و از این رهگذر تصاویر نوینی می آفریند. این اصل به عنوان شگردی برای زیبایی آفرینی به شمار میرود و هدف آن تشخص و برجسته سازی هر اثر هنری است. این تکنیک در واقع در خدمت احیای علم ادبیات است. در این پژوهش دو هدف اصلی دنبال شده است؛ نخست پاسخ دادن به این پرسش که ماهیت فرایند آشنایی زدایی چیست؛ دوم اینکه علامه ملاعلی فاخر تا چه اندازه از این شگرد هنری در اشعار خود سود جسته است کاربرد واژگان ناآشنا، تقدیم و تاخیر اجزای جمله، استفاده از تشبیه ها و کنایه های غریب، پاره ای از شگردهایی است که باعث برجسته سازی و آشنایی زدایی در اشعار علامه فاخر شده است. این برجسته سازی و آشناییزدایی در بعضی مواقع، مانند تقدیم و تاخیر اجزای جمله، تحت تاثیر زبان و ضروریت شعر است،که ارزش هنری چندانی ندارد، اما موارد مختلفی وجود دارد که تنها به قصد جلب توجه خواننده نسبت به موضوعی بوده که مورد تاکید شاعر است و این موارد شامل مصادیق آشنایی زدایی هنری به شمار میرود.

آشنایی زدایی، فرمالیسم روس، برجسته سازی،علامه فاخر.