حمیدرضا آذری نیا - دانشجوی دکتری مردم شناسی، دانشگاه تهران
محمدحسین افروخته - رشته تاریخ اسلام، دانشگاه تهران

شیعیان امامی از نظر حقوقی، حاکمیت سیاسی جامعه را مخصوص پیامبر اکرم(ص) و اهل­بیت ایشان می­دانند. به اعتقاد آنان، امام مهدی(عج) که در اوایل قرن چهارم متولد شده و تا کنون نیز زنده است، روزی ظهور خواهد کرد و جهانی الهی خواهد ساخت. شیعیان امامی - که به سبب پیروی­شان از دوازده امام از نسل پیامبراکرم(ص) به آنها اثناعشریان نیز گفته می شود- حق مشروع و الهی حکومت را مخصوص امام دوازدهم می­دانند. جمعیت شیعیان قبل از تبدیل­شدن به یک جامعه، به صورت یک اقلیت در میان جامعه اهل سنت زندگی می کردند. پس از حمله مغولان و فروپاشی خلافت عباسی، فرصتی برای شیعیان به وجود آمد که بتوانند حکومت هایی با گرایش شیعی ایجاد کنند. نوشتار حاضر می­کوشد تا نشان دهد که در این دوران، حاکمانی با عنوان وکیلان امام مهدی(عج) روی­کار آمدند. شواهد مورد استفاده این مقاله، بر تحلیل سکه های ضرب­شده توسط حاکمان شیعی در اوایل دوره پس از مغول – که دوره شکل­گیری مفهوم حاکم شیعی در جامعه شیعه می­باشد- مبتنی است. سلاطین و امیران شیعه در این دوران، جایگاه الهی مستقلی برای خود قائل نبودند؛ بلکه خود را حاکمانی می دانستند که در اثر اضطرار، به­ناچار قدرت را در دست گرفته اند و پس از ظهور امام زمان(عج) جایگاه حکومتی خود را به ایشان تحویل خواهند داد.

امام مهدی(عج), حاکم شیعی, سکه شناسی, دوره پیشاصفوی