بتول واعظ - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

جهانی که در مکتب عرفان معرفی میشود جهانی بی سابقه، ناشناخته و حاصل کشف و شهود عرفانی است. بنابراین زبان متعارف و علمی، قادر به توصیف و تعریف این دنیای شگفت انگیز نیست. عارف برای فهم پذیر کردن تجربه های شهودی خود ناچار به خلق زبانی تازه میشود. زبانی که دربردارنده واژگان و ترکیبات و اصطلاحات تازه ای است. به دلیل اهمیت این موضوع در این مقاله سعی شده است تا تاثیر تفکر و نگرش جدید مولوی در ساخت زبانی جدید که حاصل تجربه های عرفانی اوست، تحلیل شود. برای این منظور به بررسی نظام اصطلاحی مولوی در مثنوی پرداختیم و نشان دادیم که در مثنوی با سه حوزه اصطلاحی روبهرو میشویم: نخست، اصطلاحاتی فلسفی و کلامی که مولوی از آنها در بافت عرفانی استفاده میکند و کارکرد این اصطلاحات در مثنوی کارکردی متفاوت با زمینه کاربردی اصلی آنهاست. دوم، اصطلاحات مربوط به حوزه قرآن و حدیث است که مولوی با فرایند تاویل، دایره معناشناختی این اصطلاحات را توسع بخشیده و به آنها کارکردی معرفتی داده است. سوم، اصطلاحاتی است که ساخته خود مولوی بوده و حاصل بینش و تفکر خاص اوست. این اصطلاحات جدید در مثنوی از طریق سه رویکرد تفکر دو سویه نگر، تفکر مبتنی بر باطن گرایی و نمادپردازی ساخته شده اند.

مولوی، مثنوی، زبان جدید، اصطلاحات عرفانی، فلسفی و کلامی