بررسی نقش برنامه ریزی شهری در بهبود تاب آوری در برابر زلزله (نمونه موردی: شهر بجنورد)

شهرهای امروزی در نقاط مختلف دنیا به دلایل متعدد از جمله نوع مکان گزینی، توسعه فیزیکی نامناسب، عدم رعایت استانداردهای لازم و ... همواره در معرض خطرات ناشی از بلایای طبیعی قرار دارند. یکی از این خطرات که بسیاری از شهرهای جهان از جمله شهرهای کشور ما را تهدید می کند، زمین لرزه است. مقاله حاضر به بررسی تأثیر برنامه ریزی شهری بر افزایش تاب آوری شهر بجنورد در برابر خطر زلزله پرداخته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و انجام آن با تکیه بر منابع کتابخانه ای نظیر نقشه ها، اسناد، مدارک و مطالعات میدانی با استفاده از تکنیک های GIS بوده است. هر یک از معیارهای مورد بررسی تبدیل به نقشه شده و سپس با استفاده از قابلیت های نرم افزار در زمینه پردازش و تلفیق لایه ها، نقشه ی خطرپذیری در برابر زلزله استخراج گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که از کل جمعیت ساکن در شهر بجنورد حدود 40 درصد در پهنه ی خطر زلزله خیلی زیاد و زیاد قرار دارند. در حالی که این محدوده فقط 20 درصد از کل مساحت شهر را به خود اختصاص می دهد. از سوی دیگر نواحی مرکزی و بافت قدیم شهر بجنورد به لحاظ اکثر معیارها دارای شرایط مناسبی از لحاظ تاب آوری نیست و در صورت وقوع زلزله شاهد خسارات احتمالی زیادی خواهند شد. همچنین با توجه به اینکه در سالهای اخیر بیشترین میزان رشد فیزیکی شهر به سمت جنوب، جنوب غرب و غرب بوده و این محدوده در همجواری با گسل های فعال بوده و سطح این مناطق پوشیده از رسوبات منفصل و سست کنگلومرای نئوژن و سازندهای کواترنری است، برنامه توسعه شهری به سمت نواحی در معرض خطر زیاد حرکت می کند. بنابراین برنامه ریزی شهری به ویژه برنامه ریزی کاربری اراضی در شهر بجنورد که در قالب طرح های جامع شهری تحقق پیدا کرده است منجر به بهبود تاب آوری این شهر در مقابله با زلزله های احتمالی نگردیده و این شهر از آسیب پذیری بالایی برخوردار است.

کلیدواژه ها:

مدیریت بحران ، تاب آوری ، ژئومورفولوژی ، زمین لرزه ، برنامه ریزی شهری ، بجنورد