سونامی خشکسالی و آینده جوامع روستایی

خشکسالی را به معنای کمبود بارش در یک مدت زمان طولانی و کاهش منابع آبی تعریف کرده اند. یکی از مهمترین چالش هایی که امروز ساکنان کره زمین و از جمله کشور ما را تهدید می کند، پدیده خشکسالی است. این مخاطره موضوعی تاریخی و همراه همیشگی اقلیم جغرافیایی ایران است و متاسفانه بعلت عدم مدیریت منابع آب کشور این مخاطره خزنده امنیت ملی را تهدید می کند. حشکسالی- یکی از مهمترین محدودیت های موثر بر امنیت غذایی و امرارمعاش بیش از دو میلارد نفر از مردم ساکنان نواحی خشک که بیش از 41 درصد سطح کره زمین را تشکیل می دهد- قابل توجه است. برای روشن شدن عمق فاجعه، به برخی از آمارهای موجود اشاره می شود: کل جمعیت کشور در سال 1395 به 79 میلیون و 926 هزار و 270 رسید که نسبت به سال 1390 نزدیک به 4 میلیون و 776 هزار نفر افزایش یافته است. همچنین جمعیت ساکن در نقاط شهری در سال 1395 معادل 59 میلیون و 146 هزار و 847 نفر بوده است که نسبت به سال 1390 معادل 5 میلیون و 500 هزار و 186 نفر افزایش یافته است. جمعیت ساکن در نقاط روستایی، ولی با کاهش محسوسی روبه رو بوده است. در سال 1395 معادل 20 میلیون و 730 هزار و 625 نفر ساکن در روستاها بوده اند که نسبت به سال 1390 معادل 772 هزار و 383 نفر کاهش یافته است. همچنین نسبت روستانشینی جمعیت در سال 1395 معادل 25.9 درصد رسیده است که منفی 2.7 درصد نسبت به سال 1390 کاهش یافته است. از این تعداد روستاهای کشور 62 هزار و 284 روستای دارای سکنه و 30 هزار روستا خالی از سکنه می باشد. هر 5 سال به طور متوسط 700 هزار نفر کاهش جمعیت روستایی اتفاق افتاده است. از سال 1375؛ 600 روستا تبدیل به شهر و حدود 19 میلیون نفر به شهرها مهاجرت کرده اند. نتیجه مهاجرت روستاییان به شهر می تواند منجر به کاهش محصولات راهبردی، کاهش افراد فعال در بخش کشاورزی، ایجاد اختلال در چرخه اقتصادی و هجوم خیل بیکاران روستاها به شهرها و در نتیجه تبدیل فقرای روستایی به فقرای شهری و حاکم شدن بی اعتمادی به برنامه های پنج ساله توسعه در کشور از طرف روستاییان است. در این راستا کارشناسان و نخبگان دانشگاهی معتقدند که از جمله راهکارهایی برای ماندگاری جمعیت در روستاها می توان مطرح کرد: تهیه نقش آمایش سرزمین و ترسیم افق چشم انداز، تجمیع روستاها و آبادی های کوچک، تاسیس سازمان عمران و توسعه روستایی برای آینده روستاهای کشور است. با همه تفاسیر و با خشکسالی که بخش اعظم کشور را درگیر خود نموده؛ بعلت ماهیت تولیدی و اهمیت اقتصاد روستایی هرگز جمعیت روستایی به صفر نخواهد رسید، اگر جه در این مسیر کشور نیز از ترکش های این پدیده طبیعی بی نصیب نخواهد بود.

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، جوامع روستایی ، آینده نگاری ، روستانشینی