نقدی بر روش تحلیل مفهومی در باب اعتباربخشی اصطلاحات تربیتی

هدف این مقاله بررسی و نقد روش تحلیل مفهومی با توجه به رویکرد ترکیبی و کل گرایانه در پژوهش در برابرتجربه گرایی و پوزیتیویسم منطقی به منظور شناسایی نقاط قوت و ضعف این روش در اجرای پژوهش های تربیتی بود.پژوهش کنونی از نوع کیفی و با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی و با رویکردی انتقادی انجام شد. در مراحلپژوهش ابتدا جایگاه روش تحلیل مفهومی و عملکرد آن در تعلیم و تربیت توصیف شد.از آن جائیکه زبان به کار رفته به وسیله متخصصان تعلیم و تربیت رسمی به پوزیتیویسم منطقی نزدیک بوده و اصطلاحا آنهارا به تعاریف عملیاتی نزدیک می کند بر این اساس اعتبار روش تحلیل مفهومی به مثابه یک روش پژوهش مورد بررسیقرار گرفته و در ادامه نقدهایی به شیوه نقد درونی بر پایه انتقادات نظریه پردازانی چون کواین، شفلر و برزینکا بر این روشطبقه بندی شده است .نتایج نشان دهنده آن است که روش تحلیل مفهومی بر بنیان فلسفه تحلیلی و پوزیتیویسم منطقیاستوار است. این روش با داشتن نقش مقدمه ای در حل مسائل تعلیم و تربیت، از راه عینیت بخشی به برخی از مفاهیم وقضایا و رفع ابهامات در آنها به کار پژوهش در تعلیم و تربیت کمک می کند.اعتبار تحلیل مفهومی با رویکرد به پوزیتیویسم منطقی بیش از هر چیزی با نزدیک کردن معناها به عینیت تعیینمی شود .لذا در این روش عینیت همواره یک عنصر اساسی در قضاوت در باب داده های پژوهشی به حسابمی آید .هر چند این نقش در پژوهشهای تربیتی لازم و تا حدی کارساز است، با این حال نقدهای به عمل آمده نشانمی دهد که روش تحلیل مفهومی در رویکرد به پوزیتیویسم منطقی، در حل همه مسائل تعلیم و تربیت کارایی ندارد .بنابراین با تمرکز بر رویکرد کل گرایانه اندیشمندانی چون کواین می توان از منظری جامع تر به مفهوم پردازی پرداخت. ومی توان از روش تحلیل مفهومی با استفاده از روشهای پژوهش دیگر و اتخاذ رویکرد پژوهش آمیخته (ترکیبی)اعتبار حقیقی اصطلاحات تربیتی را بازشناخت.

کلیدواژه ها:

نقد ، تحلیل مفهومی ، پوزیتیویسم منطقی ، رویکرد ترکیبی و کل گرایانه