بررسی تطبیقی حق انتفاع در فقه و حقوق ایران

حق انتفاع زیر مجموعه مبحث مالکیت است. انتفاع در لغت به معنی سود بردن، نفع کردن، سود گرفتن، آمده است و انتفاع گرفتن نیز سود بردن و بهره بردن معنی شده است. در اصطلاح حقوقی انتفاع چنین تعریف شده است که حقی است که به موجب آن شخص از مال دیگران یا مال بدون مالک، می تواند استفاده کند. حق انتفاع به 6 قسم، تقسیم می شود: عمری، رقبی، سکنی و حبس مطلق، وقف. حق انتفاع چون اصولا از تجزیه حق مالکیت بوجود می آید، بدین معنی که مالک پاره ای از حقوق را که لازمه مالکیت است به منتفع واگذار می نماید. بنابراین، برای برقراری آن باید، قراردادی بین مالک و منتفع متعقد گردد که در آن رعایت شرایط اساسی صحت عقد، لازم است. اموالی که با اولین استفاده نابود می شوند، مانند خوراکی ها و آشامیدنی ها، نمی توانند موضوع حق انتفاع باشد بلکه مال موضوع حق انتفاع مالی باشد که استفاده از آن با بقاء عین ممکن باشد یعنی موضوع آن شیء مادی باشد ولی در حقوق مصر، حق انتفاع علاوه بر اینکه می تواند بر اشیاء غیر قابل استهلاک واقع شود بر اشیاء غیرمادی نیز ممکن است. دارنده حق انتفاع (منتفع) باید در حین عقد موجود باشد ولی ممکن است حق انتفاع تبعا برای کسانی هم که در حین عقد بوجود نیامده اند برقرار شود. منتفع می تواند حق خود را به غیر واگذار کند چرا که حق انتفاع یک حق مالی است و انتفاع آن مانند سایر حقوق مالی ممکن می باشد مگر اینکه از قرارداد یا عرف یا عادت قید مباشرت منتفع در انتفاع استنباط گردد، یعنی معلوم شود که منتفع شخصا باید از موضوع حق انتفاع برخوردار شود و حق واگذاری به غیر را ندارد. مالک می تواند در مال خود هر گونه تصرفقی که معارض حق انتفاع نباشد، بنماید. مطابق مواد قانون مدنی در بحث حق انتفاع، در مواردی حق انتفاع زائل می گردد: در صورت انقضاء مدت؛ در صورت تلف شدن مالی که موضوع انتفاع است؛ در صورتی که حق انتفاع برایاشخاصی که در حین عقد هنوز بوجود نیامده اند به تبع موجود برقرار شود و آنها اصلا بوجود نیایند؛ درصورتی که حق انتفاع به مدت عمر شخصی برقرار شده باشد و این شخص فوت نماید؛ در صورت رجوع مالک در عقد حبس مطلق. اسباب دیگر زوال حق، عمومی هستند و مختص حق انتفاع نمی باشند در حقوق مصر نیز از انقضاء مدت، مرگ منتفع، تلف شیء مرور زمان، واگذاری حق و اتحاد ذمه بعنوان اسباب زوال و انتهای حق انتفاع می توان نام برد.

کلیدواژه ها:

حق انتفاع ، مالکیت ، فقه ، حقوق ایران.