ارزیابی توانایی رقابت چهار رقم گندم (.Triticum aestivum L) با علف هرز بروموس ژاپنی (Bromus japonicus L.) با استفاده از مدل های تجربی

سابقه و هدف مدیریت علف های هرز یکی از روش های موثر برای حفظ توان تولید است. تراکم علف هرز یک عامل کمی موثر در رقابت با گیاه زراعی محسوب می شود. امروزه در مدیریت جوامع علف های هرز، به جای حذف کامل علف های هرز از مزرعه تلاش در جهت شناخت و ارزیابی کمی، رفتار و اثرات علف های هرز در بوم نظام های زراعی است. این امر مستلزم شناخت ویژگی های گیاهان زراعی-علف های هرز در طول فصل رشد و اثرمتقابل آنها و کمی نمودن رقابت می باشد. تاکنون مدل های تجربی مختلفی برای بیان رابطه بین افت عملکرد محصول در حضور علف های هرز پیشنهاد شده است. این مدل ها می توانند برای درک مفاهیمی همچون شدت رقابت و آستانه های کنترل علف های هرز، مورد استفاده قرار گیرند. از این رو پژوهش حاضر در راستای ارزیابی رقابت تراکم های مختلف علف هرز بروموس ژاپنی و چهار رقم گندم (هامون، هیرمند، بولانی و کلک افغانی) و پیش بینی کاهش عملکرد با استفاده از مدل های تجربی و مقایسه کارایی آن ها انجام شد. مواد و روش ها این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل (چاه نیمه) در سال زراعی 93-1394 انجام شد. در این آزمایش ارقام مختلف گندم (هامون، هیرمند، بولانی و کلک افغانی) با تراکم ثابت 400 بوته در مترمربع و همزمان با کشت گندم، بذرهای علف هرز بروموس ژاپنی با تراکم های 0، 100، 150، 200، 250 و 300 بوته در مترمربع در فواصل بین ردیف های گندم کشت شدند. در پایان فصل رشد، برداشت نهایی از نیمه پایینی هر کرت با رعایت اثر حاشیه و در مساحت یک مترمربع انجام شد. برای تخمین کاهش عملکرد دانه ارقام گندم در سطوح مختلف تراکم علف هرز، از مدل کاهش عملکرد-تراکم، مدل های یک و دو پارامتره سطح برگ و وزن خشک نسبی علف هرز استفاده گردید. برای تجزیه واریانس داده-ها و برآورد پارامترهای مدل از نرم افزارهای آماری SAS و Sigmaplot و برای رسم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده شد. یافته ها نتایج مربوط به برازش داده ها به مدل کاهش عملکرد-تراکم نشان داد که افت عملکرد بیولوژیک در بین ارقام گندم کمتر از عملکرد دانه بود، این امر نشان دهنده حساسیت بیش تر عملکرد دانه به رقابت در مقایسه با عملکرد بیولوژیک می باشد. ضرایب خسارت نسبی به دست آمده در مدل های یک و دو پارامتری سطح برگ نسبی و وزن خشک نسبی علف هرز نشان دهنده قدرت رقابتی بالاتر علف هرز بروموس ژاپنی نسبت به ارقام گندم بود. مقایسه مدل های مختلف تجربی افت عملکرد نشان داد که مدل های سطح برگ نسبی و وزن خشک نسبی علف هرز به دلیل داشتن کم ترین مجذور میانگین مربعات خطا دارای بیش ترین کارایی در پیش بینی کاهش عملکرد گندم می باشند. نتیجه گیری به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که علف هرز بروموس ژاپنی یک رقیب قوی نسبت به ارقام گندم محسوب می شود. همچنین افزایش تراکم علف هرز سبب کاهش غیرخطی عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در ارقام گندم مورد بررسی گردید. ارقام گندم از نظر حساسیت به تداخل علف هرز با هم متفاوت بودند. مقایسه کارآیی مدل های مورد بررسی حاکی از برتری مدل های سطح برگ نسبی و وزن خشک نسبی علف هرز نسبت به مدل کاهش عملکرد-تراکم بود. در نتیجه از این مدل ها می توان به عنوان معیار مناسبی جهت پیش بینی کاهش عملکرد گندم در شرایط تداخل با علف هرز بروموس ژاپنی استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

افت عملکرد ، کارایی مدل ، سطح برگ نسبی ، وزن خشک نسبی