تاثیر مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک بر پویایی جمعیت علف های هرز و عملکرد علوفه ذرت

سابقه و هدف: امروزه آلودگی های زیست محیطی توسط علف کش ها و کودهای شیمیایی یکی از مهم ترین مسائل موردتوجه بشر می باشد. استفاده از روش های متداول خاک ورزی و علف کش ها، ضمن اینکه پرهزینه اند، خطر فرسایش خاک را افزایش می دهند و در بلندمدت، اثر منفی روی ساختمان خاک و عملکرد دارند. بنابراین، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی تاثیر مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک بر پویایی جمعیت علف های هرز و عملکرد علوفه ذرت اجرا شد. مواد و روش ها: آزمایش در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی کرج در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. فاکتور اصلی شامل تیمارهای مدیریت غیر شیمیایی حاصلخیزی خاک در چهار سطح (آیش، کود دامی، کود سبز پرکو و بوکو) و فاکتور فرعی شامل کاربرد کود نیتروژن در سه سطح (120، 240 و 360 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره) بود. پرکو و بوکو گیاهانی از خانواده شب بوئیان هستند. بذور ذرت رقم سینگل کراس 704 با تراکم 12 بوته در مترمربع کشت شد. نمونه برداری از علف های هرز پس از کشت ذرت در مرحله ی ابتدایی تکمیل کانوپی ذرت انجام شد. جهت تعیین زیست توده علف های هرز نمونه ها به مدت 48 ساعت در آون با دمای 70 درجه سانتی گراد خشک و سپس توزین شدند. در این آزمایش، شاخص های تنوع گونه ای علف های هرز شامل شاخص شانون وینر، شاخص غنای مارگالف و شاخص غالبیت سیمپسون مورد بررسی قرار گرفتند. در پایان فصل، میزان عملکرد علوفه تعیین شد. تجزیه داده ها با استفاده از نرم افزار SAS (Version 9.1.3) و مقایسه میانگین ها با آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاثیر تیمارهای مدیریت غیر شیمیایی حاصلخیزی خاک بر زیست توده کل علف های هرز و عملکرد علوفه ذرت در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین و کمترین عملکرد علوفه به ترتیب در تیمار کود سبز پرکو (23/78 تن در هکتار) و تیمار کود دامی (71/63 تن در هکتار) بود. بیشترین زیست توده کل علف هرز تحت تاثیر تیمارهای کود دامی و آیش (3/380 و 79/364 گرم در مترمربع) و کمترین میزان آن مربوط به تیمارهای بوکو و پرکو (48/140 و 67/154 گرم در مترمربع) به-دست آمد. تاثیر سطوح نیتروژن بر زیست توده کل علف های هرز بی معنی بود. تاثیر سطوح نیتروژن بر عملکرد علوفه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل مدیریت شیمیایی و غیر شیمیایی حاصلخیزی خاک بر زیست توده سلمه تره، زیست توده تاج خروس، تراکم کل علف هرز، تراکم سلمه تره و تراکم تاج خروس ریشه قرمز در سطح احتمال یک درصد و پنج درصد معنی دار بود؛ به طوری که تیمار کود سبز بوکو و مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، کم ترین مقادیر صفات مذکور را ایجاد کرد. بیشترین تراکم کل علف های هرز (25/39 بوته در مترمربع) تحت تاثیر تیمار آیش و میزان مصرف 240 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کمترین تراکم (5/16 بوته در مترمربع) در تیمار بوکو و میزان مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. اثر مدیریت غیر شیمیایی حاصلخیزی خاک بر تنوع گونه ای علف های هرز در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین تنوع گونه ای علف های هرز در تیمارهای آیش و کود دامی و کمترین میزان آن در تیمارهای کود سبز بوکو و پرکو مشاهده شد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، کاربرد تلفیقی کودهای آلی با کود نیتروژن شیمیایی، از طریق کاهش زیست توده، تراکم و تنوع گونه ای علف های هرز، باعث افزایش عملکرد علوفه در ذرت سیلویی گردیده است. ازاین رو با کاربرد کودهای آلی ضمن کاهش قابل توجه در مصرف کود شیمیایی نیتروژن، می توان اثرات سوء زیست محیطی آن را کاهش داد. به طورکلی می توان گفت که کشت گیاهان به عنوان کود سبز و برگشت آن ها به خاک، موجب حاصلخیزی خاک و به تبع آن بهبود صفات کمی ذرت سیلویی شده و می تواند یکی از راه های نیل به کشاورزی پایدار محسوب گردد.

کلیدواژه ها:

تاج خروس ، سلمه تره ، کود سبز ، مدیریت اکولوژیکی ، نیتروژن