ارزیابی خصوصیات فیزیولوژیکی و عملکرد دانه ارقام کلزا در شرایط تنش خشکی پایان فصل در شرایط آب و هوایی اهواز

این تحقیق به مدت دو سال زراعی 87-1386 و 78-1387 در شرایط مزرعه ای در بخش اصلاح و تهیه نهال و بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. عامل اصلی شامل سطوح خشکی 50، 60 و70 درصد تخلیه رطوبت خاک که از مرحله شروع گل دهی تا زمان رسیدگی کامل اعمال گردید و عامل فرعی سه رقم کلزای بهاره به نام های هایولا401، شیرالی و آر.جی.اس بودند که در چهار تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات اجرا شد. صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، اجزا عملکرد دانه، ارتفاع بوته، قطر ساقه، طول خورجین، تعداد ساقه در بوته، درصد روغن و پروتیین بودند. نتایج نشان داد تنش خشکی سبب کاهش معنی دار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت شد که این کاهش به ازای هر درصد تنش خشکی از 50 به 70 درصد تخلیه رطوبتی به ترتیب 2، 35/1 و 81 /0 درصد بود. میانگین دو ساله کاهش وزن هزار دانه، تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در خورجین در اثر تنش خشکی (تخلیه رطوبتی از 50 به 70 درصد) به ترتیب 27، 36 و 20 درصد بودند. تنش خشکی سبب کاهش معنی دار ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد ساقه جانبی و طول خورجین شد، به طوری که میانگین دو ساله کاهش آن ها به ترتیب 12، 46، 36، و 14 درصد بود. قطر ساقه و تعداد ساقه جانبی نسبت به سایر صفات اندازه گیری شده بیش تر تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفتند. تنش خشکی درصد روغن دانه را 12 درصد کاهش و پروتیین دانه را 5/18 درصد افزایش داد و همچنین عملکرد پروتیین و روغن در سطح احتمال 5 درصد به طور معنی داری کاهش یافت. درجمع بندی نهایی در شرایط استان خوزستان تنش خشکی انتهایی که در ماه های اسفند و فروردین که هم زمان با مرحله گل دهی و پر شدن دانه رخ می دهد منجر به کاهش عملکرد دانه و اجزای آن شده و تاثیر منفی در رشد ساقه و کمیت روغن و پروتیین دارد، بنابراین با مدیریت آبیاری و انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی و زودرس می توان تنش خشکی پایان فصل را در شرایط استان خوزستان مدیریت نمود و تولید کلزا را بهبود بخشید.

کلیدواژه ها:

ارتفاع بوته ، خورجین ، درصد پروتیین ، درصد روغن