تاثیرنظامیه و بررسی کتابخانههای ایران دردورهی سلجوقی

سرگذشت کتابخانههای ایران از آغاز تاکنون همواره با فراز و نشیبهای فراوانی رو به رو بوده است؛ پس از ورود اسلام به ایران و رواج کاغذ، نقطه عطفی در تاریخ کتابت پدید آمد و امر کتابت و کتابخانهداری را به طور چشمگیری تسهیل کرد.کتابخانه بیتالحکمه، کتابخانه حکم ثانی در قرطبه اندلس و دارالحکمه الحاکم، خلیفه فاطمیان در مصر، از جمله کتابخانههای مشهور جهان اسلام است. همزمان با روی کار آمدن سلاجقه، مدارس شکل میگیرد که در راس این مدارس، سلسله مدارسنظامیه است که با تدبیر خواجه نظام الملک ساخته شد. مدارس نظامیه به تقلید از دارالحکمه و جامع الازهر مصر ساخته شد وهدف آن ترویج مذهب شافعی و مشرب اشعری بود که خود خواجه بدان گرایش داشت. نکته مهم این که از این دوران به بعد، کتابخانههای عمومی ایران، عموما به مدارس تعلق داشته و این کتابخانههای مدارس، کتابخانههایی بودند که به صورترسمی، وقف عام میشدند و علما و دانشمندان میتوانستند از این کتابخانهها به رایگان استفاده نمایند. در واقع، کتابخانه بخشجداییناپذیر مدارس از جمله مدارس نظامیه و به ویژه مدرسه نظامیه بغداد بوده است و کتابداری یا خازنی نیز از جمله مشاغلاصلی مدارس بود. کتابخانه دیگری که مقارن با حاکمیت سلجوقیان در ایران ساخته شد، کتابخانه سیدنای الموت بود که بهدستور حسن صباح بنا نهاده شد. عمدهی کتابهای موجود در کتابخانه سیدنا، در زمینه عقاید و آراء فرق مختلف اسلامی و همچنین در اثبات آراء اسماعیلیه بود. این کتابخانه پس از حمله هلاکوخان مغول از میان رفت. در پژوهش حاضر نویسندگان در صددند تا به بررسی و تحلیل نظامیه های قدیم و جدید و نقش بسیار تاثیرگذار کتابخانهها و کتابها در اشاعهی اهداف مذهبی حاکم و همچنین به معرفی کتابخانه های سایر مدارس عهد سلجوقی و کارمندان نظامیه ها بپردازند.

کلیدواژه ها:

نظامیه بغداد ، خواجه نظام الملک ، دارالکتب ، خازن)کتابدار( ، کتابخانه سیدنا