اثرات فعالیتهای انسانی بر سیل خیزی تهران؛ مورد: حوضه دربند و گلابدره

نگاه جامع و چند جانبه جهت بررسی خطرهای طبیعی لازمه جوامع امروز به ویژه در کلانشهرهای کشورهای در حال توسعه است. این دیدگاه در مورد بلایای طبیعی، حریم گسل؛ ساخت و ساز نامقاوم، بافتهای فرسوده، ناپایداری دامنه ها و ناپایدار کردن آنها در اثر احداث جاده و گسترش شهرکها و احداث خانه در دامنه ها، عدم رعایت حریم رودخانه ها در مناطق شهری و ساخت و ساز در حریم آن نیازمند بررسی علمی و تخصصی جهت کاهش پیامدها و اثرات سوء مالی و جانی و همچنین برنامه ریزی مناسب و کارا به منظور مدیریت شهری و منطقه ای می باشد. سیل از مهمترین و فراوان ترین مخاطرات طبیعی است که پایداری جوامع انسانی را تهدید می کند. تغییر کاربری اراضی و ساخت و سازهای بی رویه از اصلی ترین دلایل بروز سیل در مناطق مسکونی سراسر دنیا می باشد. بدلیل گسترش شهر تهران به عنوان پایتخت کشور و تراکم بالای جمعیت احتمال وقوع سیل در مناطق شمالی شهر (حوضه های آبخیز دربند و گلابدره) که در دامنه رشتهه کوههای البرز واقع است، با شرایط ویژه طبیعی- مورفولوژیکی مانندن اقلیم، شکل، شیب، پوشش زمین، بارندگی های با شدت بالا و مدت کوتاه و دوره بازگشت های طولانی بالا می باشد. از جمله این سیلابها می توان به آنچه که در مرداد 1366 در منطقه تجریش رخ داد و باعث تلفات جانی و مالی فروان گردید، اشاره کرد. موارد ذکر شده ضرورت مطالعه دقیق و بررسی همه جانبه سیل تهران را یادآور می شود. از راهکارهای کاهش خسارت می توان به احداث سیل بند، کانالهای انحرافی، زهکش کمربندی، ساماندهی مسیر رودخانه و احداث سدهای کنترل سیلاب اشاره نمود و در مدیریت سیلاب می توان مباحث پهنه بندی دشتهای سیلابی، مقاوم ساختن سازه ها در مقابل سیلاب، وضع مقررات تفکیک اراضی و ساختمانی، کنترل مستمر بستر سیلابی را مطرح نمود. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی بوده که در بستری از مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام می پذیرد و محدوده مورد مطالعه حوزه آبریز گلابدره و دربند می باشد که در منطقه تجریش در شمال تهران واقع است و انتظار می رود که بررسی نواحی سیل خیز و تعیین سهم عوامل مؤثر در سیل بتواند به برنامه ریزان و مدیران شهری کمک کند تا بهترین بهره برداری را از مناطق شهری بنمایند و با آگاهی از وضع موجود بتوانند چشم اندازی مطلوب در آینده ترسیم نمایند.

کلیدواژه ها:

سیلخیزی ، مناطق شهری ، تهران ، مدیریت بحران ، حوضه های دربند و گلابدره