کاربرد روش های برنامه ریزی شهری در کاهش آسیب پذیری خطرات زلزله با استفاده از مدل های GIS و AHP (مطالعه موردی: محلات فرسوده (قطارچیان) و نوساز (ویلاشهر) شهر سنندج)

زمین لرزه به عنوان یکی از شاخص ترین پدیده های ژئوتکنیکی، اغلب مناطق فلات ایران را مورد تهدید قرار می دهد. اهمیت مخاطرات زلزله به واسطه شدت یافتن روند گسترش شهرها و تمرکز جمعیت و سرمایه در شهرها بیشتر شده است. تعدادی از شهرهای ایران بر روی گسل یا در امتداد آن واقع شده اند که بیشتر این شهرها در طول تاریخ شاهد زلزله های مخرب بوده اند. شهر سنندج در تقسیمات ساختاری ایران روی گسل عظیم زلزله خیز سنندج - سیرجان و روی پهنه با خطر نسبی متوسط قرارگرفته است. بر این اساس انجام مطالعاتی در زمینه ی سنجش آسیب پذیری بافت های شهری در برابر زلزله از ضروریات برنامه ریزی شهری در سنندج محسوب می شود. در پژوهش حاضر محلات قطارچیان دربافت فرسودهی شهر سنندج و ویلاشهر در بافت نوساز این شهر موردمطالعه قرارگرفته اند تا با ارائه ی راهکارهای موثر در جهت ایمن سازی محلات به کاهش آسیب های ناشی از زلزله دست یابیم. جهت سنجش میزان آسیب پذیری محله قطارچیان و ویلاشهر از شاخص های زلزله پذیری استفاده شده است. بر این اساس پایگاه اطلاعاتی لازم ایجادشده و در ادامه با استفاده از روش سلسله مراتبی معکوس و وزن دهی داده ها و تلفیق لایه های ایجادشده در محیط GIS ، میزان آسیب پذیری این محلات در برابر زلزله تحلیل شده است. نتیجه ی این مطالعات نشان می دهد بافت کهن محله قطارچیان که دارای شرایط نامناسبی همچون عرض معبر کم و ضریب اشغال بالا، تراکم جمعیتی زیاد، کوچک بودن قطعات، بالا بودن بعد خانوار، عمر بالای ساختمان و مقاومت پایین سازه در برابر زلزله است میزان آسیب پذیری بیشتری نسبت به محله ویلاشهر داشته و از این رو توجه خاص مدیریت شهری در زمینه ارائه راهکارهای مناسب جهت کاهش خطرات ناشی از وقوع زلزله را می طلبد.

کلیدواژه ها:

آسیب پذیری ، ایمنی شهری ، زلزله ، بافت شهری ، GIS و AHP ، سنندج