ارزیابی تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپ های گندم نان بر اساس شاخص های تحمل

خشکی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده محیطی در کشاورزی جهان میباشد. بهره برداری از پتانسیل عملکرد گیاهان زراعی و افزایش پایداری عملکرد آنها در مناطق خشک میتواند برای تغذیه جمعیت روز افزون مردم جهان باشد. به همین منظور ارزیابی ارقام گندم نان از نظر تحمل به تنش خشکی با استفاده از شاخصهای مقاومت به تنش، آزمایشی با استفاده از طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی برای 13 ژنوتیپ گندم در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات دیم مراغه در سال زراعی 1388 - 1389 اجرا گردید. بر اساس عملکرد در شرایط بدون تنش (YP) و تنش (YS)، شاخصهای کمی مقاومت به خشکی از قبیل: شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین تولید (MP)، شاخص میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص میانگین هارمونیک (HM) محاسبه شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس، اختلاف معنی داری بین ژنوتیپها از نظر عملکرد در شرایط آبی و غیر معنی داری از نظر عملکرد در شرایط دیم نشان داد. نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش به ترتیب متعلق به ژنوتیپهای شماره 4 و 12 بوده است. بیشترین شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین تولید (MP)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص میانگین هندسی تولید (GMP) و شاخص تحمل تنش (STI) متعلق به ارقام شماره 4، 6 و 1 بود. تحلیل همبستگی عملکرد و شاخصهای مقاومت به خشکی در محیط تنش و بدون تنش نشان داد که شاخص تحمل تنش (STI)، مناسبترین شاخص برای غربال سازی ژنوتیپهای گندم میباشد. نتایج تجزیه خوشه ای عملکرد در شرایط بدون تنش (YP) و تنش (YS)، شاخصهای کمی مقاومت به خشکی ارقام را در سه گروه مجزا قرار داد. همچنین تجزیه به عاملها بر اساس روش تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که دو عامل اول 99/9 درصد ( عامل اول 74/26 درصد و عامل دوم 25/64 درصد) از تغییرات متغیرهای مورد بررسی در شرایط تنش و بدون تنش را توجیه مینماید.

کلیدواژه ها:

گندم نان ، عملکرد دانه ، تنش خشکی ، شاخصهای تحمل به خشکی