بررسی نژادهای فیزیولوژیکی زنگ سیاه گندم

قارچ Puccinia graminis f. sp. tritici عامل بیماری زنگ ساقه یا زنگ سیاه گندم بوده و در شرایط مساعد خطر جدی برای تولید گندم جهان محسوب میگردد. به دلیل تغییرات ژنتیکی این قارچ همواره نژادهای پرآزار با قابلیت بیماری زایی و خسارت بر روی ارقام گندم حاوی ژنهای مقاومت به وجود می آیند. نژاد Ug99 و واریانتهای آن که بر روی ارقام حاوی ژن مقاومت Sr31 بیماری زاست یکی از مخربترین اینهاست که پس از سال 1387 در گزارشهای متوالی حضور این نژاد و نژادهای دیگر قارچ عامل زنگ سیاه گندم در ایران گزارش گردیده است. با توجه به گسترش مجدد زنگ سیاه در برخی مناطق کشور، بررسی نژادهای عامل بیماری در اولویت قرار گرفت. بدین منظور در فصول زراعی 1394 تا 1397 نمونه های بیماری زنگ سیاه گندم از هشت استان لرستان، همدان، اردبیل، مازندران، گلستان، سمنان، آذربایجان شرقی و غربی که دارای بیشترین شیوع بیماری بودند جمع آوری گردید. با استفاده از گندم رقم حساس بولانی قارچ عامل بیماری از نمونه های جمعآوریشده خالصسازی و تکثیر گردید. تیپ آلودگی هرکدام از جدایه ها با استفاده از 20 رقم افتراقی حاوی تک ژنهای شناخته شده مقاومت به زنگ سیاه گندم موردبررسی و در مقیاس 0-4 نمره دهی گردید. نتایج نشان داد که ژنهای مقاومت Sr31و Sr24 در برابر تمامی جدایه های موردبررسی مقاوم هستند. بیماریزایی بر روی ژنهای Sr9a، Sr9g،Sr11 و Sr36 کمتر مشاهده گردید. درحالیکه اغلب جدایه های موردبررسی بر روی 14 ژن دیگر شامل Sr5, Sr21, Sr9e, Sr7b, Sr6, Sr8a, Sr9b, Sr30, Sr17, Sr9d, Sr10, SrTmp, Sr38 و SrMcN بیماری زایی داشتند. در نژادهای موردبررسی نژادهای TTTPF، PTTTF، TJTFF، DTTTF، TKTTF و TKKTF دارای بیشترین بیماریزایی بودند و بر روی ژنهای SrTmp و Sr36 که در برابر Ug99 موثر هستند نیز بیماری زایی دارند. همچنین با استفاده از یک دسته 20 تایی مارکرهای SSR مقایسه تنوع ژنتیکی این جدایه ها به همراه هفت جدایه استاندارد موردبررسی قرار گرفت و مطالعات تعیین نژادهای فیزیولوژیکی قارچ را مورد تائید قرار گرفت که ایزوله های فوق در گروه MLG-34 مربوط به گروه نژادی TKKTF قرار گرفتند.