اسیل های نجف آباد و نقش آبخوانهای آن در باروری قنات های شهر

سازه های آبی نظیر قنات و مادی در فلات مرکزی ایران و منطقه اصفهان و نجف آباد، از نمونه های بارز مدیریت آب در ایران پیش از اسلام می باشند. نمونه جالب برای مهار آب های روان و سیلابی در دشت نجف آباد وجود رشته های متعدد اسیل (آبخوانهای دست ساز بشر) است که چندهزار هکتار از زمین های بایر غرب شهر را به خود اختصاص داده بود. اسیل ها از نظر ساختاری و ریخت شناسی خاکریزهای 3طرفه با ارتفاع 3تا 6 متر بودند که سیلاب درون آنها آرام می گرفت و شهر در پناه آن، از تخریب نجات می یافت. آب ذخیره در پشت این اسیلها به آرامی درزمین فرو می رفت و سفره های زیرزمینی را پرکرده و قنات ها آبدهی زیادی پیدا می کرده اند. از این اسیلها قنات هایی چون سندل و شیربچه و محمدآباد بارور می شده و درنتیجه مردم شهر می توانستند از آب سیلاب های غرب شهر، آبی قابل استفاده داشته باشند. این فرآیند تصفیه آب از لایه های شنی زمین، نوعی ساختار هوشمند در قدیم بوده است. آب اضافی که از دو طرف اسیلها حرکت می کرده، از شمال به نوعی کانال یا مادی به نام مسیل (لا) می رفته و از جنوب نیز وارد رود مرغاب می شده است. این ساختار ساده و خردمندانه می توانسته در قدیم نوعی آبخوان داری را تداعی نماید که نیاکان ما به از آن بهره می برده اند. افسوس که امروز اغلب این اسیل ها تسطیح گردیده و تبدیل به بلوک های شهری و صنعتی و قسمتی از آن هم باغات و بقیه هم زباله دانی صنایع فراوان شده اند. امید می رود که سازمان های میراث فرهنگی و محیط زیست به همراه شهرداری بتوانند این اسیل ها را پاکسازی و اصلاح و به عنوان میراث ملی ثبت نمایند، چرا که این یادگار گذشتگانمان نوعی پدافند غیرعامل بوده که بدون هیچ خرجی توانسته اند بارها نجف آباد را از خطر سیل برهاند.

کلیدواژه ها:

اسیل ، لا ، مادی ، آبخوان ، کوراب ، شیربچه