مبانی تدوین طرح جامع مدیریت کاهش خطرپذیری برای میراث فرهنگی با تاکید بر زلزله بر اساس تجربیات کشور ژاپن-مطالعه موردی بازار قیصریه لار

در بیشتر نقاط کشور ایران به دلیل برخورداری از پیشینه تاریخی قوی، بناها و آثار میراث فرهنگی پراکنده اند. از طرف دیگر طیف متنوعی از بلایای طبیعی از پتانسیل وقوع در گستره قابل توجهی از سرزمین ایران برخوردارند. به طور مثال؛ واقعیت موجود در مورد مخاطره زلزله بیان می نماید که فلات ایران بر روی نوار لرزه خیزی آلپ-هیمالیا قرار گرفته است که حدود 8% از زلزله های دنیا و حدود 17% از زلزله های بزرگ دنیا بر روی آن اتفاق می افتد[1] با وجود تلاش های مدیریتی و مهندسی که در زمینه حفاظت از زیرساخت های ساخت انسان در برابر وقوع بلاهای طبیعی و غیرطبیعی صورت گرفته است، صرف نظر از میزان موفقیت آن ها، به جرات می توان گفت در زمینه حفاظت از بناهای میراث فرهنگی در رویارویی با انواع مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی هنوز تلاش قابل توجهی صورت نگرفته است. این در حالی است که بیشتر ساختمان های تاریخی موجود در کشور به دلیل قرار داشتن در معرض مخاطرات طبیعی و انسان ساخت و آسیب پذیری بالقوه آن ها ناشی از تکنولوژی ساخت قدیمی (ساختمان های بنایی خشتی گلی و سنگی) تغییرات ایجاد شده در محیط قرارگیری آنها، پیری و فرسودگی بناها و دیگر عوامل ذاتی از خطرپذیری بالایی در مواجهه با انواع مخاطرات برخوردارند. بیشتر بودجه های هزینه شده برای بناهای میراث فرهنگی صرف حفاظت نمودن از آن ها در برابر عوامل مخرب روزمره و بارهای بهره برداری می شوند و تمهیداتی که اجرا می شوند بیشتر از جنس مرمت و تعمیر بناها هستند. این در حالی است که در صورت وقوع مخاطرات به صورت ناگهانی، راهکارهای اجرا شده نقش موثری بازی نمی نمایند. در اینجا کمبود اجرای راهکارهای مختلف کاهش آثار مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی احساس می شود. به طور مثال؛ راهکار موثر برای کاهش ریسک وقوع زلزله، مقاوم سازی سازه ای است که با توجه به بافت و تکنولوژی مورد استفاده در ساخت بناهای تاریخی از فن آوری متفاوتی نسبت به مقاوم سازی بناهای نوین برخوردار است. با توجه به اینکه بیشتر بناهای میراث فرهنگی کشور توسط طیف متنوعی از مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی مورد تهدید قرار دارند، لازم است برنامه ای جامع و فر اگیر برای کاهش ریسک های متوجه این بناهای ارزشمند در مقیاس های ملی، منطقه ای و محلی تدوین شود تا بدین ترتیب هیچ یک از ابنیه تاریخی کشور مورد چشم پوشی قرار نگیرند. راه حل مفید در این زمینه، تدوین یک چارچوب کاری قابل اجرا برای مدیریت جامع ریسک ساختمان های میراث فرهنگی کشور و در نوع پیشرفته آن، طراحی سامانه مدیریت بناهای میراث فرهنگی کشور است. به منظور ارائه یک الگوی عملی در این زمینه، سایت بازار قیصریه لار با استفاده از چارچوب نظری ارائه شده توسط سازمان ایکرام و بر اساس تجربیات کشور ژاپن مورد مطالعه قرار گرفته است و طرح مقدماتی کاهش خطرپذیری آن در مقاله ارائه می شود. هدف از نگارش مقاله حاضر، ارائه رویکرد جامع برای کاهش ریسک ساختمان های تاریخی کشور است . روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی است و یافته های مهم آن عبارت اند از طراحی الگوی مدیریت جامع ریسک بناهای تاریخی و توسعه سامانه مدیریت اثار تاریخی برای ایران.