بررسی علل و روند تشدید طوفان های گرد و غبار در ایران در دهه اخیر

طوفان های گرد و غبار منطقه غرب آسیا در 15 سال اخیر مواجه با افزایش قابل توجهی گردیده است. اقلیم خشک و نیمه خشک این منطقه عامل اصلی وقوع طوفان های گرد و غبار از دیرباز بوده است، ولی تشدید آن در دهه اخیر در این منطقه چه از نظر تعداد روزهای آلوده به گرد و غبار و چه از نظر شدت و غلظت آن به حدی بوده است که کشورهای منطقه را وادار به برگزاری اجلاسهای متعدد برای چاره جوئی کرده است. در این مقاله بررسی علل تشدید طوفانهای گرد و غبار در دهه اخیر مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس جمع بندی مطالعات موجود و تجزیه تحلیل اطلاعات جمع آوری شده، بخوبی قابل استنتاج است که عامل اصلی تشدید این پدیده خشکسالی های مستمر و در پی آن، مدیریت نامناسب منابع آب بوده است. متاسفانه بهره برداری از منابع آب همواره با حجمی ثابت و بدون توجه به تاثیر خشکسالی ها و کاهش دریافت سالانه آب از منابع بارشی صورت می پذیرد. استمرار این رویه و عدم مدیریت مصرف دارای تناسب با کاهش میزان دریافت آب، در بیشتر مناطق عامل اصلی از بین رفتن پوشش زمین، رها شدن زمین های کشاورزی، خشک شدن تالاب ها و سرانجام فراهم شدن شرایط مستعد وقوع طوفان های گرد و غبار در منطقه شده است. در کنار این بحران طبیعی، کنترل آب های ورودی به رودخانه ها و تالاب ها منطقه توسط کشورهای بالادست حوضه های اصلی در شرق و غرب کشور موجب افت شدید سطح آب زیرزمینی، خشک شدن تالاب ها و تولید منشاء گرد و غبار در منطقه شده است. بدیهی است اولین گام در مقابله با پدیده گرد و غبار اصلاح روش های مدیریتی آب و سایر منابع یک حوضه بوده و در مرحله دوم استفاده از روشهای تثبیت کانون های ایجاد شده باید مورد توجه قرار گیرد. در راستای ارائه راهکارهای مدیریت و کاهش شدت گرد و غبار با عنایت به عوامل مسبب آن، پیشنهاد گردیده است که در مرحله اول باید با استفاده از راهکارهای مدیریتی و اجرائی ضمن حذف عوامل موثر بر تولید گرد و غبار بر کنترل فیزیکی مناطق تولید گرد و غبار با استفاده از روشهای تجربه شده و موفق در منطقه همت گماشت.

کلیدواژه ها:

گرد و غبار ، مدیریت آب ، خشکسالی ، راهکارهای مدیریتی