راهکارهای حفاظت از قنات جهت مدیریت استحصال منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی قنوات استان یزد)

فن استفاده و بهره‌برداری از قنات به عنوان یکی از کارامدترین روش‌های استحصال آب از گذشته‌های خیلی دور تا کنون در ایران می‌باشد که با وجود پیدایش روش‌های پیشرفته تامین آب، کماکان ارزش و اعتبار خود را حفظ کرده است. بطور کلی قنوات نسبت به سایر روش‌های استحصال آب آسیب‌پذیری بیشتری دارند که این آسیب‌پذیری عمدتا مربوط به دو دسته، یکی عوامل طبیعی مثل خطر سیل و خشکسالی و دیگری خسارات ناشی از دخالت‌های انسانی می‌باشد. خسارات ناشی از سیل بیشتر موجب انهدام میله‌ها و ورود سیلاب‌ها و رسوبات به داخل قنوات و در نهایت مسدود شدن قنات شده و بروز خشکسالی‌های پی‌درپی موجب خشک شدن قنات می‌گردد. برای پیشگیری از خطرات سیل بایستی آن تعداد میله‌های چاه در بستر و حاشیه مسیل‌ها را به خوبی طوقه چینی کرد و آنها را با نصب درپوش غیرقابل نفوذ گرداند. با ایجاد سازه شترگلو می‌‌توان از قنات‌هایی که در مسیر عملیات جاده‌سازی هستند محافظت نمود و با کف‌شکنی، لایروبی و مرمت، کول‌گذاری و سیمانی کردن جوی‌های در محدوده هرنج قنات و جلوگیری از حفر چاه‌های عمیق که جدی‌ترین خطر تهدیدکننده قنات به شمار می‌رود، قنات را در برابر آسیب‌های ناشی از حوادث غیرمترقبه و دخالت‌های انسانی نگهداری نمود. این تحقیق سعی دارد آسیب‌ها و راه‌حل‌های محافظت و بهره‌برداری از این شیوه استحصال آب با ارزش را با رویکردی پایدار، بررسی کند.

کلیدواژه ها:

قنات ، آسیب‌پذیری ، استحصال آب ، شترگلو ، کول‌گذاری ، خشکسالی