خشک شدن تالاب هامون با نگرشی بر معاهدات بین ایران و افغانستان در خصوص تقسیم آب هیرمند و عدم پایبندی افغانستان به این تعهدات

تالاب بین المللی هامون، یکی از تالا بهای مهم دنیا و بزرگترین دریاچه آب شیرین در فلات ایران محسوب م یشد که با مساحتی حدود 5700 کیلومتر مربع تا چندی پیش ابراز وجود می نمود. به علت خشکسالیهای مکرر سالهای اخیر و عدم پایبندی کشور افغانستان به معاهدات ف یمابین در خصوص تقسیم آب رودخانه هیرمند (تنها منبع تغذیه تالاب هامون)، این تالاب به کلی خشک شد و اکوسیست مهای متنوع گیاهی و جانوری آن نابود گردید. حیات منطقه سیستان به حیات تالاب هامون و حیات تالاب هامون به جریان رود هیرمند وابسته است. رودخانه هیرمند از افغانستان سرچشمه می گیرد. وقوع خشکسالی و کاهش جریان آب هیرمند به تالاب، منجر به وقوع بحران آب در این منطقه شده است . در صد سال گذشته افغانیها با جدا کردن کانالهای متعددی از هیرمند و احداث سدهای مخزنی و انحرافی روی آن ، حجم بیشتری از آب را مهار نموده و میزان آب جاری به تالاب هامون و منطقه سیستان را کاهش داد هاند. این مسئله موجبات اختلاف بین ایران و افغانستان را در طول تاریخ بوجود آورده است. جهت رفع اختلاف و میزان سهم طرفین از آب هیرمند، هر چند وقت معاهده ای منعقد می شده است. در این مقاله قصد بررسی معاهداتی را داریم که در بحث توزیع آب هیرمند و میزان حقابه ایران از این رود، صورت گرفته است. هر چند در این معاهدات، بی عدالتیهایی صورت گرفته و منطقه سیستان را که روزگارانی جزء انبار غله ایران به حساب می آمد، به منطقه ای خشک و لم یزرع تبدیل نموده است، اما در چند سال اخیر همان سهم ناچیز ایران از آب رود هیرمند نیز نادیده انگاشته شده و هیچ آبی از این رودخانه وارد منطقه سیستان نمی شود. اخیرا نیز دولت افغانستان با یاری شرکتهای امریکایی ، سده ا و کانالهایی را بدون توجه به معاهدات فی مابین، روی رود هیرمند و شاخه های آن احداث کرده است. این شرایط به همراه خشکسالیهای اخیر، تالاب بی نالمللی هامون را به پهنه ای از شن و ماسه تبدیل نموده است . بنابراین عدم پایبندی افغانستان در خصوص رعایت سهم ایران از آب هیرمند و حاکمیت شرایط خشکسالی از سال 1379 تا کنون ، باعث خشک شدن کامل تالاب هامون گردیده و محیط زیست و مراتع پیرامونی را به طور کلی دگرگون نموده است. پیامد این بحران در سالهای اخیر، باعث مهاجرت شمار قابل توجهی از جمعیت منطقه و گرایش برخی دیگر به شغلهای کاذب و غیر مجاز شده است. در انتها نیز، برای رفع این معضل و رهایی از این بحران راهکارهایی ارائه شده است

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، تالاب هامون ، معاهدات ، رود هیرمند ، افغانستان ، منطقه سیستان