بررسی ارزش های عرفانی رنگ ها در مساجد با بررسی دو نمونه در دوره صفویه و قاجاریه

مسجد، مکانی مقدس در باور قرآنی و نشانه هویت و بلاد مسلمین است. لذا مردم باایمان توحیدی در آبادانی آن در زیباترین وجه با همه امکانات تلاش نمودند. هنرمندانی که به تقوای الهی آراسته و ظرائف عرفانی را دریافته بودند هنر خودرا براساس آن در بنای مساجد متجلی ساختند. رنگ نیز یکی از ابزارهای مهم این هنرمندان درصورت بخشیدن به هنرشان بود. این مقاله در پی این است که رنگ ها با کدام ارزش های معنوی و عرفانی درمعماری مساجد بکارگرفته می شدند. برای وضوح بیشتر موضوع باید به چند سوال پاسخ روشن داده شود.جنبه های نمادینعرفانی رنگهای به کار گرفته شده در مساجد و منشاء آن ها کدامند؟ مراتب ارزشی رنگها در عرفان اسلامی کدامند؟ در معماری مساجد ایرانی بیشتر از چه رنگ هایی جهت القای حس معنوی بهره گرفته شده است؟ روشی که برای انجام این پژوهش در نظر گرفته شده،روش تحقیق تاریخی است، بدین گونه که با مراجعه به قرآن وکتاب ها و متون تاریخی، مطالبی را در این زمینه استخراج شده و جایگاه رنگ درعرفان و هنر اسلامی و ایرانی مورد بررسی و تحلیلقرارمی گیرد. دو نمونه موردی )مساجد امام اصفهان ازدوره صفویه و مسجد امام تهران در دوره قاجار( ازجهت به کارگرفتن رنگ ها براساس ارزش های عرفانی و توجه به عالم معنا مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرند.بررسی نگاه الهی آیات قرآن و آثار عرفا و دانشمندان ایرانی به هستی ودر پی آن تفسیرماورایی و نمادین پدیده های هستی ازجمله نورورنگ ازیک طرف ونمونه های متجلی شده درتمدن ایرانی- اسلامی ازطرف دیگر به ما نشان می دهد که به جنبه های نمادین وارزش های عرفانی و معنوی رنگ توجه ویژه شده است. معماران ایرانی با به کارگرفتن رنگها درکنار نقوش و نور و سایر مولفه های معماری فضایی سرشار از احساس معنوی بوجود آوردند. اما به مرورکه ازمعارف اصیل قرآنی وعرفانی دور شدیم و تمدن اسلامی درمحاق رفت وتجربه های عصر تجدد مارا تحت تاثیر قرار داد از آن حال و قال و بنا دور افتاده ایم.

کلیدواژه ها:

مسجد ، معماری ، رنگ ، مراتب عرفانی رنگ ها ، آیات قرآن