تعادل یابی بیلان آب زیر زمینی در یک دشت بحرانی

در ایران دشتهای زیادی بعلت کسری موجود در مخزن آب زیرزمینی بعنوان دشت بحرانی اعلام شده اند. دشت فیض آباد، با متوسط کسری مخزن سالانه 65 میلیون مترمکعب و افت سالانه سطح آب زیرزمینی به میزان 1/6 متر، یک دشت بحرانی به حساب می آید. بر اساس شبیه سازی بیلان انجام شده در منطقه عامل اصلی کسری مخزن، مصرف بی رویه آب از آبخوان آب زیر زمینی می باشد و بخش کشاورزی حدود 98% از مصرف آب زیر زمینی را به خود اختصاص داده است. بنابراین میزان مصرف آب در بخش کشاورزی نقش موثری درکسری مخزن دارد. در این دشت با مساحتی حدود 640 کیلومتر مربع، سالانه سطحی بالغ بر 371 کیلومتر مربع به زیر کشت محصولات گندم (30/9%) ، جو (16/4%) ، پسته (22/3%) ، پنبه (14/5%) ، زعفران (6/7%) ، زیره (2/4%) می رود. در این تحقیق، راهکارهای چون تعیین الگوی کشت بهینه و کاهش سطح زیر کشت بمنظور کاهش افت سطح آب زیر زمینی مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا ، ازیک مدل برنامه ریزی خطی با هدف حداکثر سازی سود حاصل از الگوی کشت پیشنهادی با قیودی محدودیت منابع آب زیر زمینی، محدودیت سطح زیر کشت، استفاده ناچیز کشاورزان از ابهای سطحی برای آبیاری و محدودیت در تامین نیاز ابی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که با استفاده از راهکار تغییر الگوی کشت، می توان با مصرف ابی کمتر از حالت موجود در منطقه به سودی بیشتر از حالت کنونی دست پیدا کرد. همچنین با کاهش سطح زیر کشت محصولات زراعی به اندازه 45% و با کاهش درآمد کل کشاورزان به اندازه 10% می توان کسری مخزنی کنونی در منطقه را حذف کرد. برای شبیه سازی بیلان آب در منطقه از نرم افزار ArcView و برای حل تابع هدف، از نرم افزار بهینه سازی LINGO کمک گرفته شده است. میزان نیاز ابی و نفوذ عمقی مزرعه هر محصول با استفاده از نرم افزار SWAP محاسبه شده است.

کلیدواژه ها:

تعادل یابی ، بهینه سازی ، الگوی کشت مناسب ، تابع هدف ، LINGO ، SWAP