اثرات غذایی و خواص دارویی گل زعفران

زعفران، کلاله مادگی خشک شده گیاه Crocus sativus L. از خانواده زنبق Iridaceae است که حداقل واجد 0/4 درصد اسانس (حجم/ وزن) می باشد زعفران با نام های:فارسی : زعفران عربی : الزعفران، کروکو انگلیسی : Saffron, True saffron, Day saffron, Crocus آلمانی : Safran, Echter safran, Gewurzsafran خوانده می شود. گیاه Crocus vativus گیاهی است پایا، چند ساله، به ارتفاع 10 تا 30 سانتی متر، بدون کرک باسوخ سبتان بزرگ، تقریبا کروی، دارای پوشش متشکل از الیاف توری که در انتها با شبکه های باریک درازه برگهای آن به تعداد6 تا 10 عدد ایستاده، خشکه و در حاشیه مژکدار می باشد . که همزمان با گل ظاهر می شود. ناحیه انتهای خامه و کلاله گیاه، بخش دارویی گل زعفران را تشکیل می دهد که سه شاخه، باز، معطر و لاکی رنگ است و در پزشکی گذشته به عنوان شادی افزا، خواب آور، مسکن، کاهش دهنده اشتها، قاعده آورو افزایش دهنده قوه باء مورد استفاده قرار می گرفته. پودر کلاله ها به رنگ قرمز آجری کمی نرم و با عمط تلخ و کمی تند و گرم با بوی مخصوص زعفران است که در آب کم، محلول شده و رنگ قرمز ایجاد می کند. مقدار اسانس بسته به نوع زعفران از 0/4 تا 1/3 متغیر است. کلاله های زعفران ایرانی حداقل 0/4 درصد اسانس دارد که قسمت عمده اسانس را ترکیب آلدئیدی سافرانال، استرایزوپنتیل، اسید بوتانوئیک، پنتان تشکیل می دهد در نمونه های خارج از ایران ، پنتین سافرانل می باشد و علاوه بر این زعفران دارای موا د چرب، املاح معدنی و پروتئین است همچنین دارای ماده فرضی به نام پروتوکروسین است که در اثر خشک شدن زعفران به دوهتروزید پیکروکروسین که بی رنگ و کروکسین رنگی است تجزیه می شود . پیکروکروکسین در اثر هیدرولیز به گلوکز و سافرانل تجزیه می شود و کروکسین ماده رنگیزعفران را تشکیل می دهد که نوعی کاراتنوئید است و از هیدرولیز آن جنتیوپیوز و کروکسین ایجاد می شود که بهنظر می رسد خاصیت ضد سرطانی دارد. دامنه انتشار زعفران در منطقه آناتولی، عراق، ایران است که در ایران بیش تر کرمانشاه، اراک، فارس و به صورت گسترده در مناطق شرقی استان خراسان، کرج و قم هم نتایج مطلوبی داشته است.

کلیدواژه ها:

گل زعفران ، شادی افزا ، کاهش دهنده اشتها ، ضد سرطان ، پینن سافرانل ، سینئول ، پیکروکروسین ، کارتنوئید ، جینتیوپیوز