روغن کمان؛ تقلید، ابداع یا بومی سازی؟

بر اساس مستندات مکتوب روغن کمان- با ساختاری متشکل از روغن بزرک و سندروس- حداقل از قرن ششم هجری بر روی نقاشی های روی چوب و برای چسباندن طلا به دیوار در ایران کاربرد داشته است. آنچه بنام سندروس در متونکهن علمی آمده است، منشأیی غیر بومی دارد و و علاوه بر متون کهن در اسناد تجاری قاجار تا اوایل پهلوی نیز جزوکالاهای وارداتی دیده می شود. ضمن آنکه همزمان با قدیمیترین سند موجود از کاربرد این پوشش در ایران، در اروپا نیزتئوفیلوس به ساخت ورنی مشابه ی اشاره کرده است. بنابراین بنظر می رسد بر اساس غیر بومی بودن جزء رزین و نیزکاربرد نمونه های مشابه در اروپا، احتمال دارد ابداع چنین پوششی منشأیی غیر ایرانی داشته باشد لکن به شیوه شیواییدر ایران بکار رفته است. از سویی علیرغم اینکه محصولات هنری حاصل از آن در ایران بنام «روغنی» شناخته می شدبسیاری از محققین حوزه هنر اسلامی، آن را تقلیدی از لاکی های شرقی دانسته و بر آن Lacquer Art نام نهاده اند. اینپژوهش بر این فرضیه استوار است که نوع پوشش، نوع محصولات هنری مرتبط با آن و منشأ مواد سازنده روغن کماننشان میدهد که هرچند احتمال دارد ابداع روغن کمان در ایران رخ نداده باشد، اما کاربست آن در ایران نیز تقلیدینبوده، و بر اساس نیاز هنرمندان، محصول مذکور بومی سازی شده و بکار رفته است. هدف از این مقاله بررسی و نقد آراءپژوهشگران در حوزه هنر ایرانی درباره روغن کمان و آثار روغنی بر اساس بررسی منشأ مواد و کاربرد آن می باشد. جمعآوری داده ها بصورت اسنادی انجام شده و به روش توصیفی تحلیلی ارائه شده است. نتایج نشان می دهد که تفاوت در –فرمولاسیون و کاربرد روغن کمان در هنر ایرانی علیرغم غیر بومی بودن جزء رزین آن امری بومی بوده و متناسب با نیازجامعه هنر انجام گرفته است.

کلیدواژه ها:

روغن کمان ، هنر لاکی ، بومی سازی