تبیین مولفه زمان در شاهنامه فردوسی با تکیه بر مبانی آیین زروان

؛ زمان و کشف اسرار افلاک و ماه و ستارگان، همواره ذهن بشر جستجوگر را به خود مشغول داشته است. از دیرباز تا کنون او برای دریافتن راز زمان، تلاش بسیاری کرده است. پیشینیان ما، از آنجا که هنوز درک منطقی و علمی از این مقوله نداشتند به اساطیر دست می یازیدند. زمان نیز در گذشته های دور، اسطوره ای بوده تا از این رهگذر بشر بتواند آنچه را که از گردش روز و ماه و سال می بیند نزد خود توجیه کند. در آثار کشف شده در طول تاریخ می توان به تلاش آدمی در این راستا پی برد. کتیبه ها، نگاره ها و متون کهن همگی گواه این امرند. اسطوره زروان یا خدای زمان از اساطیر کهن ایران باستان است که اعتقاد به آن تا مدت ها زروان پرستی را در میان ایرانیان رواج داد. شاهنامه به عنوان مهم ترین سند اساطیری و تاریخی ملت ایران، دربرگیرنده مضامین مختلف دینی و اعتقادی است که یکی از آنها مسئله زمان و چگونگی شکل گیری و میزان اهمیت و تاثیر آن در طبیعت و زندگی بشر است. ابیات شاهنامه گواه این امرند که اصالت زمان در این اثر و اندیشه فردوسی بیش از آنکه از مسلمان بودن شاعر نشات گرفته باشد، برگرفته و تحت تاثیر آیین زروان و آموزه های فرهنگ باستانی ایران است.

کلیدواژه ها:

زمان ، شاهنامه ، زروان ، تقدیر ، جبر و اختیار