بررسی تشبیه تفضیل در یازده غزل حافظ

یکی از سه قلمرو زبیاشناسی سخن، علم بیان است. مهم ترین مقوله و پرکاربردترین آن، تشبیه است که در علم بیان به انواع مختلفی تقسیم می شود یکی از این تقسیمات، تشبیه تفضیل است که در آن معشوق یا هر چیز دیگری را نسبت به دیگری برتری می دهیم. ومثلا معشوق را از ماه آسمان یا خورشید و هر چیزی که در طبیعت و اطراف ماست برتر قرار می دهیم و می گوییم از این عوامل زیباتر و برتر است در تشبیه تفضیل تنها به برقرار کردن یک پیوند تشبیهی میان مشبه و مشبه به اکتفا نمی گردد، بلکه برتری بخشیدن مشبه بر مشبه به نیز در میان است از انجا که این برتری بخشیدن به گونه های کاملا هنری و اقناع کننده صورت می گیرد، خود به خود زیبا آفرینی است و بلاغت سرشاری دارد. حافظ که از شاعران قرن هشتم است ودر غزل سرایی دستی توانا دارد و شهرتش به دیوان غزل های اوست برای زیباتر شدن غزل هایش از صنعت بیانی تشبیه تفضیل کمک جسته است هرچند این صنعت نسبت به تعداد بیشمار غزل ها و صنایع پرکاربردی مثل ایهام، اندک است. سبک او عراقی است پرکاربردترین صنعتی که حافظ در غزل هایش به کار برده است، صنعت ایهام است اما حافظ تنها به این مقوله بسنده نکرده است او در غزل هایش صنعت تشبیه تفضیل را به زیبایی به کار برده است. در این مقاله ابتدا درباره علم بیان، تشبیه تفضیل، تعریف سبک و خود سبک عراقی مطالبی را بیان کرده و در مقوله اصلی یازده غزل حافظ را که در آن تشبیه تفضیل است، نمونه هایی اورده و بررسی کرده ایم در پایان هم به نتیجه و منابعی که استفاده شده پرداخته ایم.

کلیدواژه ها:

علم بیان ، تشبیه تفضیب ، حافظ ، سبک ، سبک عراقی