نقش اگروفارستری در مناطق خشک با تاکید بر بادشکن زنده(مطالعه موردی :منطقه جیرفت)

فرسایش بادی از مهمترین فرایندهای بیابانزایی در اراضی کشاورزی منطقه جیرفت میباشد. که باید با روش های مکانیکی و بیولوژیکی از جمله ایجاد بادشکن واستفاده از سیستم های اگروفارستری متوقف گردد. اگروفارستری طرحی است که بر اساس نیاز اکولوژیک گیاهان ،جهت وسرعت باد غالب، بافت خاک،سرعت آستانه فرسایش بادی وکشاورزی مردم، برای مناطق مختلف ارائه گردیده است،تا بتوان ضمن تامین اهداف تثبیت شن، تراکم گونه های جنگلی را در منطقه کنترل نموده واز اراضی بین نوارهای بادشکن به عنوان زمین کشاورزی استفاده نمود. بدین ترتیب میتوان مشارکت مردم منطقه را نسبت به مراقبت از نوارهای بادشکن در ازاء تحویل اراضی بین نوارهای گونه های جنگلی جهت کاشت محصولات کشاورزی فعال نمود وضمن تولید محصول در منطقه از مشارکت مردم برای حفظ عرصه های منابع طبیعی سود جست. هدف مطالعه حاضر انتخاب مناسب ترین بادشکن برای منطقه جیرفت بوده است. منطقه جیرفت با توجه دارا بودن تنوع اقلیمی خاصی، دارای انواع پوشش گیاهی اعم از گونه های جنگلی ومرتعی می باشد و کشاورزان با استفاده از دانش بومی اقدام به کاشت گونه های جنگلی مختلف در اطراف مزارعشان جهت جلوگیری از بادهای گرم وسرد وحفاظت از محصولات کشاورزی نموده اند در این تحقیق تغییرات سرعت باد در اطراف 2 نوع بادشکن زنده و غیرزنده مورد مطالعه قرار گرفته است. در این تحقیق جامعه آماری و تعداد نمونه ها در منطقه مورد مطالعه 2 نوع بادشکن، بادشکن زنده (نخل خرما، گزشاهی و کنار) و بادشکن غیرزنده (دیوارگلی)، میباشند و روش تحقیق حاضر بر اساس مطالعات میدانی و آزمایشگاهی و نیز اسنادی بوده است. تغییرات سرعت باد به کمک 12 عدد بادسنج دیجیتال در فواصل مختلف اطراف هر بادشکن و در ارتفاعات مختلف 0.5.1.2.3 متری از سطح زمین به طور همزمان اندازه گیری گردید و داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار Excel مورد پردازش قرار گرفت و نمودار تغییرات سرعت باد در اطراف هر بادشکن به طور جداگانه رسم و با استفاده از نرم افزار WRplot گلباد سالانه و فصلی منطقه جیرفت رسم گردید، سپس گرانولومتری خاک منطقه با استفاده از روش الک خشک درآزمایشگاه تعیین گردید و نتایج حاصله به کمک نرم افزار دانه بندی خاک GRgraph مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که در اغلب نمونه ها بافت خاک ماسه متوسط بدست آمد. سپس با استفاده از تونل باد، سرعت آستانه فرسایش بادی اندازه گیری گردید، که سرعت باد در داخل تونل باد حدود 4/5 - 4 متر بر ثانیه شد که با استفاده از معادله وان کارمن به ارتفاع 10 متر تبدیل گردید که معادل 27 کیلومتر بر ساعت بدست آمد و با توجه به سرعت آستانه فرسایش بادی و سرعت ماکزیمم باد منطقه، درصد تقلیل سرعت باد، فاصله مناسب ردیف های گزشاهی با تراکم 45 درصد حدود 3 تا 4 برابر ارتفاع موثر بادشکن و فاصله مناسب ردیف های کنار با تراکم 85 درصد در حدود 6 برابر ارتفاع موثر بادشکن و فاصله مناسب دیوار گلی با تراکم 100 درصد در حدود 8 برابر ارتفاع بادشکن پیشنهاد گردید. نتایج این بررسی نشان داد که دیوار گلی و کنار بیشترین و گزشاهی و نخل خرما کمترین نقش را در کاهش سرعت باد داشته اند.

کلیدواژه ها:

اگروفارستری ، بادشکن ، سرعت آستانه فرسایش بادی ، جیرفت ، درصد تقلیل سرعت باد