خوانش هرمنوتیکی لطایف الطوایف در پیوند با اخلاق محسنی

علی صفی کتاب لطایف الطوایف را در موضوع مطایبه انشاء کرده است، اما این اثر در عمق معناشناختی خود سرشار از آموزه های اخلاقی و تربیتی است. آموزه های آرمانی اخلاق محسنی به مثابه دوری از ادوار هرمنوتیک اخلاق، در کتاب لطایف الطوایف ، انعکاس یافته است. لطایف الطوایف با زبان طنز، وجه آرمانی اخلاق محسنی را به حالت تعلیق درآوده و با حفظ حیث التفات پدیدارشناسانه، در افقی گسترده از تجربیات اجتماعی و روانشناختی، پدیده اخلاق را میان طبقات اجتماعی آن دوران، منعکس کرده است. زیستجهان هر دو اثر، اخلاق دوران تیموری است، و طبیعی است که بین دو اثر تناظر و انطباق وجود داشته باشد -بخصوص این که فخرالدین علی صفی هم پسر و هم شاگرد حسین واعظ کاشفی بوده است. آموزه های اخلاقی در تمام قسمتهای کتاب پراکنده اند، بخصوص در باب دوم که در رابطه با لطایف ملوک و پادشاهان میباشد، و همین نشان میدهد که علی صفی در نگارش کتاب تا چه حد از آثار پدرش تاثیر پذیرفته است. برای درک چگونگی این تاثرات باید این واقعیت را در نظر بگیریم که در دوران حکومت سلطان حسین بایقرا دور اول هرمنوتیک آموزه های اخلاقی به صورتی آرمانی در کتاب اخلاق محسنی انعکاس یافته است این آموزه ها در امتداد نهادینه شدن خود در دور دوم – زمان تالیف کتاب لطایف الطوایف ، نه از دیدگاه آرمانی بلکه از دیدگاهی پدیدارشناسانه به طرح واقعیتهای عینی اخلاق پرداخته است. علی صفی به زبان طنز و مطایبه نشان داده است که قواعد آرمانی اخلاق در بطن واقعیتهای جامعه دچار دیگرگونی میشوند.

کلیدواژه ها:

لطایفالطوایف ، اخلاق محسنی ، آموزههای اخلاقی ، طنز