نقش قنات ها در شکل گیری و فرهنگ روستاها با هدف توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهرستان بم)

قنات در پهنه وسیعی از جهان از ژاپن تا شیلی گسترده است، امابزرگترین کانونی که در آن قنات به عنوان اصلیترین منبع تامینکننده آب شناخته می شود اطراف کویرهای ایران است. در این منطقهتکنولوژی قنات از هر لحاظ به تکامل رسیده است. میزان بارندگیمتوسط شهرستان بم معمولا از 50 میلیمتر در سال تجاوز نمی کند.مردم سخت کوش شهر بم، با احداث قنوات، فرسنگ ها دل زمین راشکافته اند و آب را از ژرفای زمین بیرون کشیده و فقر کویر را باهمت و پشتکار خود غنا بخشیده اند. این قنوات قرن های متمادی دردوره های خشکالی و ترسالی بهترین حافظ تعادل بیلان طبیعیمنابع آب زیر زمین بوده اند، اما با ورود تکنولوژی حفرچاه کم کم روبه خشکی رفتند. محو قنات تنها از بین رفتن یک شیوه استحصالآب و یا نوعی بهره برداری از منابع آب نیست، بلکه محو یک فرهنگاست. شاید کمتر کسی باشد که از وجود صدها قنات معروف و پرآبشهر بم بی اطلاع باشد. قنات های شهر بم آنقدر پارآب هستند کههزاران هکتار نخلستان و باغ های مرکبات این شهر با آنها رفع تشنگیمی کنند. برخی از این قنات ها همچون رودخانه ای بزرگ از دل زمینخارج می شوند و درست در دل کویر به مهمترین منبع آب تبدیلشده اند. هر چند قدمت این قنات ها یکی از دلایل ثبت آنها است، اماپرآبی و تاثیر آنها در ایجاد تمدن کهن بم در مسیر جاده ابریشم نیازاز مهمترین عوامل این توجه است. نقش هایی از این دست نشانمی دهد که قنات همچنان می تواند به عنوان یک نظام آبیاری، تولیدیو اجتماعی و اقتصادی در بخش وسیعی از این شهر در خدمت توسعهپایدار قرار گیرد. این مقاله، ضمن مطالعه و بررسی توسعه پایدارقنات در فرهنگ شهر بم و تاثیر آن بر محیط زیست و منظر طبیعی،آن می پردازد، و با هدف چگونگی حفظ، احیاء و بهره برداری پایدار ازاین دستآورد عظیم بشری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.

کلیدواژه ها:

قنات ، توسعه پایدار ، بم ، جمع آوری رواناب ، دانش بومی