بررسی و تحلیل کاربرد هندسه فراکتال در معماری سنتی ایران و چگونگی بهره گیری از آن در دوران معاصر (نمونه موردی: تکیه معاون الملک کرمانشاه)

بناها و کاربری های دنیای معاصر نیاز مبرمی به مقوله پولی دارند و توجه به این پویایی، لزوم برنامه دهی معماری را بیش از پیش آشکار می سازد. در پی چنین اندیشه ای مدیریت این پویایی و نظارت بر تغییرات آن در معماری امروز ضرورت می یابد. با نگاهی به بناهای گذشته و تاملی کوتاه در آنها می توان دریافت که معماری بناهای ایران برگرفته از تجسم حقیقی اندیشه افرادی بوده که تلاش کرده انده باورهای خود را در قالبی از جنس ریاضی بیان کنند. براین اساس و با توجه به رابطه اجتناب ناپذیر حرفه معماری با دانش ریاضی در دنیای امروز، باعث شده که در این حوزه به بناهای ایران به مثابه الگوهایی در راستای نمود این رابطه نگریسته شود و بویژه معماری بناهای مذهبی مخصوصا تکیه ها به عنوان نمونه متعالی معماری ایرانی در نمایش هنرمندانه این رابطه ذاتی مد نظر است. در این راستا تکیه معاون الملک کرمانشاه که از آثار فاخر معماری این منطقه به حساب می آید به عنوان نمونه موردی تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. ویژگی بارز این بنا در این رابطه به کاربست نقش های هندسی در شکل دهی به عناصر معماری معطوف می شود که در بسیاری از موارد آن ترکیبی از هندسه های اقلیدسی و نا اقلیدسی رخ می نماید. با این توضیح، فراکتال یک مفهوم مناسب و کارمد در تشریح کالبد این بناها بوده و امروزه در برنامه دهی معماری نیز کاربرد یافته است. هدف اصلی پژوهش حاضر توجه به ارتباط معماری و ریاضیات بویژه با تشخیص جایگاه کالبد تکیه های قدیمی در نوع برخورد معماری آنها با مفهوم فراکتال است. در این مقاله ابتدا هندسه فراکتال معرفی شده و سپس با توجه به تاثیرگذاری آن بر کلیت معماری و عناصر شکل دهنده آن، ویژگی فراکتالی معماری تشریح می گردد. پژوهش حاضر با بهره گیری از مطالعات اسنادی و روش تحقیق توصیفی تحلیلی انجام شده و نتایج به دست آمده حاکی از آن است که ارتباط با ریاضیات به عنوان یکی از شرایط ضروری معماری برای دستیابی به محصول اثربخش قلداد می شود. همچنین برنامه دهی معماری براساس مفهوم فراکتال، نتیجه ترکیبی از عناصر جدی و سنتی را در معماری پیشنهاد می دهد. در واقع برنامه دهی فراکتالی می تواند بناهای ایرانی را از ددیگاه اجتماعی و کالبدی در جهت مثبت هبود بخشیده و پایداری آنها را از منظر ریاضی تحقق بخشد.

کلیدواژه ها:

فراکتال ، برنامه ی معماری ، شاخص های علوم ریاضی ، معماری سنتی ، تکیه معاون الملک کرمانشاه