آبزی پروری در اقلیم منطقه جنوبی دریای خزر

جهان دردو دهه اخیر شاهد تغییرات زیادی در عرصه صید از محیط های طبیعی و آبزی پروری بوده است. طبق گزارش سازمان خواروبار جهانی (FAO)، اکثرمناطق ماهیگیری به طور کامل مورد بهره برداری قرار گرفته و یا بیش از حد در آن ماهیگیری شده است، در حالی که تقاضا برای غذاهای همچنان رشد می کند. از طرفی محدودیت منابع آب شیرین در کشور ایران، راه را برای استفاده از منابع آبی شور دریا فراهم تر می نماید. دریای خزر دارای اکوسیستم منحصری است که آبزی پروری در آن عمدتا به صورت محیط طبیعی (Sea ranching)، صورت گرفته است. آگاهی از اقلیم منطقه جنوبی دریای خزر امکان استفاده گسترده از آب این دریا را برای فعالیت های آبزی پروری ممکن می سازد. بخش جنوبی دریای خزر با حوضه آبریزی به مساحت حدود 174200 کیلومتر مربع با 13 رودخانه با حوضه آبریز بیش از 1000 کیلومتر مربع (بزرگترین آن ها شامل ارسی و سفیدرود) و 42 رود و مسیل با حوضه آبریز کمتر از 1000 کیلومترمربع وجود دارد. سطح آب دریای خزر نسبت به اقیانوس ها و آب های آزاد پایین تر است. سطح تراز آب دریای خزر به صورت متناوب و دوره ای بوده و دامنه این تغییرات از 15 تا 25 متر در 5 تا 12 هزار سال اخیر متغیر بوده است. اقلیم مختلفی در مناطق اطراف دریای خزر وجود دارد و بخش جنوبی دریای خزر دراری آب و هوای مرطوب نیمه گرمسیری است. شرایط کیفی آب دریای خزر در گذشته به گونه ای بوده است که از آن به عنوان دریای الیگوتروف یاد شده است. از اواخر دهه هشتاد تاکنون شرایط کیفی آب منطقه جنوبی دریای خزر در اعماق کمتر از 20 متر به گونه ای است که از حالت الیگوتروف خارج و به مرحله مزوتروف سوق پیدا کرده است. مهم ترین پارامتر غیر زیستی دریای خزر، شوری آب است و متوسط شوری آب آن 12/85 گرم در لیتر تعیین شده است. دریای خزر دارای 3 نوع شوری است در منطقه شمالی الیگومزوهالین، منطقه میانی و جنوبی مزوپلی هالین و منطقه خلیج قره بغاز هیپرهالین است. فرآیند شکست دمایی (ترموکلاین)، در منطقه جنوب دریای خزر در فصل بهار شروع می گردد و در فصل تابستان کامل گردیده و سپس در فصل پاییز شروع به از بین رفتن نموده و در نهایت در فصل زمستان کاملا از بین می رود. دما و شوری آب دو فاکتور اصلی درتعیین گونه مناسب برای فعالیت آبزی پروری است. در آب شور دریای خزر تنها گونه هایی با توانایی تحمل وسیع شوری قادر به ادامه زندگی هستند. به همین دلیل تنوع گونه ای در دریای خزر 2/5 برابر فقیرتر از دریای سیاه و 5 برابر فقیرتر از دریای بارنتز است. تغییرات دمای آب سطحی در منطقه جنوب دریای خزر از حدود 10 (زمستان) تا 30 (تابستان) درجه سانتی گراد، متغیر است. اما دمای آب در طول تابستان و در زیر لایه ترموکلاین به کمتر از 20 درجه سانتی گراد و تا عمق 50 متر به حدود 14 درجه سانتی گراد می رسد. با توجه به مطالب فوق الذکر استعداد آبزی پروری ماهیان سردابی در آب های منطقه جنوبی دریای خزر ارجحیت دارد.

کلیدواژه ها:

اقلیم ، دریای خزر ، آبزی پروری ، دما ، شوری