کاهش اثرات تغییر اقلیم بر جوامع روستایی با تغییر رویکرد کشاورزی به کاشت و توسعه گیاهان بومی و مقاوم به خشک سالی: مطالعه موردی درختچه استبرق (Calotropis procera)

امروزه موضوع خشک سالی و بحران آب در خاورمیانه و به ویژه در ایران، موجبات نگرانی های جدی را در جامعه به وجود آورده است. تغییر اقلیم مدیریت نادرست منابع آبی، الگوی نامناسب کشاورزی، توسعه بی رویه شهرسازی و کاهش پوشش گیاهی از دلایل بروز خشک سالی ذکر شده اند. خشک سالی یک پدیده ی بوم شناختی، زراعی و اجتماعی است که خسارت های زیادی به زندگی انسان و اکوسیستم های طبیعی وارد می آورد. مدل های پیش بینی نشان می دهند جهان طی 30 سال آینده دچار خشک سالی بحرانی خواهد شد. ایران به واسطه قرار گرفتن در منطقه خشک در زمره مناطق تاثیر پذیر جدی است بنا بر گزارش موسسه منابع جهانی (WRI) ایران در رتبه 13 کشور هایی است که تا سال 2040 تحت تنش آبی قرار خواهد داشت. امروزه پدیده خشک سالی مهم ترین تهدید برای ادامه حیات و معیشت جوامع روستایی مناطق جنوبی ایران است یکی از راه های مقابله با تهدید خشک سالی تغییر الگوی کشاورزی به گیاهان با نیاز آبی اندک و یا بدون نیاز به آبیاری است. توسعه کاشت گیاهان دارویی با نیاز آبی اندک می تواند تهدید کم آبی را به فرصت تبدیل کند و باعث شکوفایی اقتصاد جوامع روستایی در معرض تنش کم آبی گردد. از این بین درخت استبرق (Calotropis procera) به دلیل ویژگی های خاص می تواند گزینه مناسبی باشد. این درختچه دارای پتانسیل های شناخته شده در کاربردهای دارویی، آفت کشی، سوخت زیستی، صنعت و محیط زیست است. استبرق همچنین دارای پتانسیل های دارویی، فیتوشیمیایی، اقتصادی و بوم شناختی است. با توجه به اهمیت این گیاه در احیاء مناطق خشک و بیابانی و تبدیل آن ها به مناطق اقتصادی بر رسی چگونگی حفظ و احیاء پوشش گیاهی در منابع طبیعی از اهمیت خاصی برخوردار است لازم است که مورد توجه خاص قرار گیرد جهت رسیدن به این هدف، باید ویژگی های اکولوژیک گونه های مهمی را که تشکیل دهنده پوشش گیاهی در عرصه منابع طبیعی می باشند، مورد شناسایی قرار داد و سپس جهت اصلاح و احیاء رویشگاه های آن اقدام نمود. استبرق با توجه به سازگاری بسیار به شرایط کم آبی محیط و کاربردهای دارویی و صنعتی می تواند جایگزین اقتصادی بسیار مناسبی برای کشت جایگزین محصولات کم بازده و پرمصرف آبی باشد. از طرفی این گیاه در زمین ها و نیز آب های نامناسب برای کشاورزی می تواند به خوبی کشت و توسعه یابد. برنامه ریزی اصولی جهت توسعه کاشت، احیاء، بهره برداری و حفاظت از این گیاه در عرصه های طبیعی و کشاورزی می تواند کمک موثری در اشتغال زایی و تداوم اقتصاد جامعه روستایی در معرض تنش آبی در جنوب کشور باشد.

کلیدواژه ها:

خشک سالی ، استبرق ، گرمسیری ، اکوسیستم