بررسی نقش معنویت و اخلاق در رشد و بالندگی خدمات پزشکی

در دوران کنونی که دستاوردهای علمی نقش زیادی در تنظیم و اداره امور جامعه دارند، حرفه های تخصصی از جمله حرفه پزشکی دارای جایگاه قابل ملاحظه ای هستند. همواره وجود یک سطح حداقلی از آگاهی های فرهنگی به عنوان نیازهای ضروری هر فرد لازم است تا به کمک آن بتوان حقوق سازی بر جامعه را به صورت تمام به افراد واگذار نمود و همین گونه از تمام اعضای جامعه اجرای قوانین حاکم را خواستار شد. معنویت و بالاخص اخلاق در پزشکی به عنوان یکی از کاربردی ترین و ملموس ترین شاخه های علم اخلاق مورد توجه اخلاقیون می باشد. این شاخصه از علم همیشه به صورت بافته های به هم پیوسته با اصول و قوانین پزشکی بوده است و چون چگونگی تأثیر بیشتر علم پزشک بر بیمار از طریق پیاده نمودن اصول روانی و اخلاقی در این رابطه مورد تحقیق قرار می گیرد، از سوی مجریان آن اصول یعنی پزشکان مورد اقبال همیشگی بوده است. اخلاق پزشکی یک علم اجتماعی است که راه حل های برای تضادهای اخلاقی بیان می کند که برخاسته از علم پزشکی است . سترش روزافزون دانش بشری و ارتقای فنآوری های زیست پزشکی و افزایش توانمندی های پزشکان در تشخیص و درمان انواع بیماری ها با مباحث فراوان و چالش برانگیزی به ویژه از حیث مسائل اخلاقی همراه بوده است.شناخت عمیق و دقیق این مسائل توجه بیشتر پزشکان و اندیشمندان حوزه های گوناگون به ویژه اخلاقیون را به اخلاق پزشکی به عنوان راهکاری جدید در نظام جامع سلامت برانگیخته است. با وجود تحولات فنآوری های پزشکی، هنوز نگرانی هایی راجع به قدرت پزشکان در تصمیم گیری هایی که به طور مستقیم بر سلامت و حیات افراد تأثیر گذار است، وجود دارد. این نگرانی ها به ظهور جنبش هایی با مضمون حقوق بیماران و نیز حق اجتماع در خصوص مشارکت در تصمیم گیری های پزشکی انجامیده است. از طرفی باید به مواردی اشاره کرد که در سیاستگذاری نظام جامع سلامت مؤثرند، به عنوان نمونه؛ با تحول تکنولوژی، منابع مورد نیاز تغییر می کنند، جمعیت و به ویژه جمعیت افراد سالخورده در حال افزایش است، همچنین زمان لازم برای ورود نیروی کار به جمع شاغلان افزایش یافته است. در نتیجه افراد بیشتری در انتظار بهره برداری از منابع بوده و شمار کمتری از کل جمعیت درگیر تولید منابع هستند. بنابراین پرداختن به مباحث مهمی همچون نیازهای جوامع بشری، ملاحظات اخلاقی مطرح در زیست فنآوری و پژوهش های پزشکی، تخصیص منابع محدود و کلان، معیارهای مهم اخلاقی در تصمیم گیری ها، ارائه راهکارهای بنیادی و آموزش اخلاق پزشکی یکی از ضرورت های اساسی است که می بایست در نظام جامع سلامت مورد توجه قرار گیرند. پیوستگی اخلاق و علم در حوزه های مختلف دانش، همواره به عنوان یک اصل مهم و مسلم برای ارتقای مادی و معنوی بشر مطرح بوده است. در قلمرو علوم تجربی، خصوصاً علم طب نیز، از دیرباز اخلاق، جزئی لاینفک محسوب می شده است و عالمان طب در کنار پرداختن به مسائل پزشکی و توصیه های دارویی، توصیه های اخلاقی نیز داشته اند. با توجه به جایگاه علم طبابت که به شرافت وجود و اهمیت حفظ نفس انسانی مرتبط می باشد، و با در نظر گرفتن کاربرد وسیع طب در سلامت انسان ها، تحقیقات فراوان و موضوعات مستحدثه جدید در این حیطه، و همچنین سابقه تخلفات فراوان از چارچوب های انسانی و اسلامی در تاریخ طب، اخلاق در حوزه پزشکی از اهمیت دو چندانی برخوردار می باشد. نیاز وافر جوامع به مقوله اخلاق، در اکثر جوامع خصوصاً طی دهه های اخیر، رویکردی دوباره را در پی داشته است و اخلاق پزشکی سنتی 1 را به اخلاق پزشکی نوین معاصر متحول نموده است. در این مقاله، جهت رعایت اختصار، مباحث مطرح در حوزه اخلاق پزشکی نوین به صورت مختصر و گذرا ذکرگردیده اند.