مقایسه ترکیبات فرار چهار جمعیت از زول بیابانی Eryngium noeanum Boiss.

Eryngium noeanum Boiss. با نام فارسی زول بیابانی ، گیاهی خاردار، چندساله، متعلق به تیره چتریان (Apiaceae) که در قفقاز و شمال، شمال غرب، غرب، مرکز و شمال شرق ایران پراکنش دارد. تا کنون هیچ گونه اطلاعاتی در مورد فعالیتهای فارماکولوژیک این گونه منتشر نشده است اما در مورد بعضی از گونه های دیگر این خانواده اثراتی مانند، ضد دیابت، ضد التهاب، ضد اسپاسم، ضد اسهال، ضد قارچ گزارش شده است. در ایران عرق بعضی از گونه های Eryngium برای پایین آوردن سطح گلوکز خون استفاده میشود. در این مطالعه چهار رویشگاه مختلف، الموت (AL) (استان قزوین، گردنه قسطین لر)، گردنه آهوان (AH) (سمنان- دامغان)، رازقان (RZ) استان مرکزی و گردنه بشم (BA) (سمنان- فیروزکوه) به ترتیب با ارتفاع 1600، 1980، 2450 و 2150 متر ازسطح دریا برای ارزیابی محتوای اسانس و ترکیبات این گیاه انتخاب گردید. نمونه های گیاهی خشک شده در سایه توسط کلونجر به مدت 3 ساعت اسانس گیری شد. شناسایی اجزای اسانس توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) و مقدار ترکیبات توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC-FID) محاسبه گردید. محتوای اسانس بدست آمده به ترتیب، % 0/3، %0/4، %0/5 و (w/w ) %0/2 برای AL، AH، RZ و BA بود. ترکیبات شاخص اسانس شامل: 14%/0) amorpha-4,11-diene، 17%/6، 9%/0 و (%13/6، 21%/5) - selinene، 40%/5، 23%/1 و (%35/7 و 20% /3 ) (Z)-falcarinol، 1%/0، 20%/0 و (%15/2 به ترتیب برای نمونه های AL، AH، RZ و BA بود. با توجه به نتایج محتوا و درصد ترکیبات اسانس زول بیابانی، با کیفیت ترین گیاه متعلق به رویشگاه گردنه آهوان استان سمنان بوده و با توجه به وجود ترکیبات مطبوع و معطر موجود در این گیاه، مطالعات بیشتری در خصوص بهره وری مناسب از این گیاه پیشنهاد میگردد.

کلیدواژه ها:

اسانس ، بهره برداری از گیاهان دارویی ، Eryngium noeanum ، GC/MS ، -selinene