تبیین جایگاه تربیت اسلامی در جهان چندفرهنگی

در حالی که جهان حاضر، روزبه روز در هم تنیده تر می گردد و فرهنگ های چندگانه شکل می گیرد، سیاست های چندفرهنگ گرای به عنوان راه حلی برای مسائل تنوع فرهنگی، قومی و مذهبی مورد توجه جدی تر قرار گرفته است و تغییراتی را در سیاست های تعلیم و تربیت ایجاد نموده است. به عبارت دیگر، وضعیت چند فرهنگ گرایی حاضر، سیاست های تعلیم و تربیتی خاص خود را می طلبد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی بر این است که از یک سو، وضعیت چندفرهنگی حاکم بر جهان حاضر را تشریح نمده و می خواهد نقاط قوت و ضعف نظام تک و چند فرهنگی را بیان نموده و از سوی دیگر می خواهد به این پرسش جواب دهد آیا قلمرو دین اسلام محدود به منطقه و جغرافیایی خاص است یا دارای خاصیت جهان شمولی دارد بر ه مین اساس، تعلیم و تربیت اسلامی در مواجهه با وضعیت چند فرهنگی جهان، هم با چالش هایی روبه رو گشته و هم فرصت هایی به دست آورده است در این زمینه، سعی بر این است به دو سوال فرعی پاسخ داده شود: اول اینکه آیا وضعیت چندفرهنگی زمینه را برای تربیت اسلامی فارهم می کند یا مانعی جدی در راه آن محسوب می شود؟ دوم اینکه آیا وضعیت چندفرهنگی با محتوای ارزش های اسلامی سازگار است؟ در این راستا مستنداتی مبنی بر جهان شمولی تربیت اسلامی از منابع دینی معتبر استخراج و ارائه می گردد. که در نتیجه می توان بیان داشت، اسلام قادر است با قرائت متعادل خود، نه تنها در جهان چندفرهنگی ادامه حضور دهد، بلکه قادر است به ابزاری برای گسترش فرهنگ مدارا تبدیل گردد که از اصول وضعیت چندفرهنگ گراست. خود وضعیت چندفرهنگ گرا نیز به منظور ایجاد فضای مناسب تر برای آشنایی مردمان با فرهنگ اسلامی، ابزار مناسبی است. فرهنگ و ارزش ای اسلامی و وضعیت چندفرهنگی نقاط اشتراک مفیدی دارند. بر این اساس، تعلیم و تربیت ارزش های اسلامی- به دلیل فطری بودن آنها- ضمن احترام گزاردن به تفاوت ها، تلاش می کند چارچوب های عام و جهان شمول انسانی- همچون معنویت، عقلانیت و مدارا- را تبلیغ نماید و بشریت را از فروبستگی مادی و خشونت طلبی های گوناگون همچون جنگ و منازعه نجات بخشد. لذا در نهایت پیشنهاداتی نیز ارائه گردیده، تا تمایز غیرمنعطف میان مسلمانان با غیرمسلمانان کنار گذارده شود. همه ما در یک جهان زندگی می کنیم و همه دارای ابعاد انسانی مشترک هستیم. پس می توانیم همدیگر را بفهمیم. لذا گفت و گو، مناظره، مباحثه و مواجهه استدلالی با مسائل روز، باید جایگزین تک گویی شود. گفتمان انتقادی، باید جایگزین گفتمان سکوت و تأئید نیندیشیده شود. در دنیای جند فرهنگی معاصر، روزآمد کردن پیام اسلام از ضروریات است. از این رو، به جای تأکید صرف بر مصداق های تاریخی، باید بر عقاید جهان شمل اسلام تأکید کرد.

کلیدواژه ها:

تربیت ، تربیت اسلامی ، چند فرهنگی