شناسایی و اولویت بندی چالش ها و راهکارهای توسعه مطالعه و کتابخوانی

مطالعه و کتاب خوانی یکی از مؤلفه ها و شاخص های توسعه فرهنگی است و میزان توجه به کتاب و کتاب خوانی بیانگر رشد و تعالی فرهنگی جوامع به شمار می آید. پیشرفت کشورهای جهان، چه توسعه یافته و چه درحال توسعه، مبین این واقعیت است که بهبود وضع مطالعه و راه های صحیح و تسریع در این امر و درک بهتر و فهم مطالب یکی از اقدامات مهم آموزشی محسوب می شود.کتاب خوانی به منزله سیر در اندیشه های دیگران و گشودن پنجره ای به دنیای ناشناخته هاست. مطالعه، پنجره ای به سوی اندیشه ها، تجربه ها، آموخته ها و اندوخته هاست نقش محوری مطالعه و کتاب خوانی و ارزش ذاتی فرهنگ مکتوب و تأثیر انس و الفت جامعه با کتاب و لوازم مربوط به آن در پیشرفت و توسعه جامعه بر کسی پوشیده نیست. به همین دلیل، آراسته شدن به فضایل اخلاقی، مقابله با خرافات و انحرافات فکری و جلوگیری از خودباختگی در برابر بیگانگان در سطح جامعه در گرو افزایش آگاهی و دانش یکایک افراد جامعه است؛ که این مهم نیز ارتباط تنگاتنگی با درک ارزش و جایگاه کتاب و اهتمام به مطالعه آن دارد. مطالعه روشمند، مطالعه کتاب های مناسب و شناخت آفات و بازدارنده های مطالعه می تواند دغدغه ذهنی خانواده، اولیای مدرسه و صاحب نظران باشد (زارعی، 1392). شناخت ویژگی ها، توانایی ها، نیازها و علایق کودکان و نوجوانان این مسئولیت را متوجه مربیان، والدین، کتابداران، نویسندگان، تصویرگران و هنرمندان می کند تا بکوشند آنچه را در توان دارند در خدمت فراهم آوردن شرایط مساعدی قرار دهند که فرایند رشد کودکان و نوجوانان را تسهیل کند. تردیدی نیست که یکی از مهم ترین شرایط، ایجاد عادت هایی است که کودکان و نوجوانان را به سمت شناخت و آگاهی هدایت و آن ها را برای رویارویی با مسائل شخصی و محیطی خود مجهز کند. ایجاد عادت به مطالعه، به ویژه خواندن منابع غیردرسی، یکی از این عادت های پسندیده است؛ پس تلاش برای ایجاد عادت به مطالعه باید از اولویت های مهم کارگزاران فرهنگی باشد که با کودکان و نوجوانان سروکار دارند.کشور ما، در مقایسه با کشورهای پیشرفته و حتی سایر کشورهای جهان سوم، پایین ترین سرانه را از نظر مطالعه و کتابخوانی دارد. شمارگان هزار نسخه ای روزنامه ها، در مقایسه با جمعیت باسواد حدوداً 50 میلیونی، بسیار پایین و قابل تأمل است (اصغرنژاد، 1380). در عادت افراد به مطالعه نقش عواملی همچون خانواده (والدین)، مدرسه، کیفیت و کمیت کتاب های کودکان، سیاست فرهنگی و آموزشی، توسعه اقتصادی و اجتماعی و کمبود کتابخانه ها را نمی توان نادیده گرفت. نخریدن کتاب هم از مسائل فرهنگی مردم ایران است. فقر، وجود رسانه های متعدد و جدید، عدم آموزش صحیح، گرایش های شدید به فعالیت های اقتصادی، انفعالی عمل کردن رسانه های گروهی به خصوص صداوسیما و از همه مهم تر ریشه دار نبودن فرهنگ کتابخوانی در بین مردم ایران از دلایل عمده نخریدن کتاب و عدم گرایش به آن است. لازمه توسعه یک کشور، در تمام جنبه ها و زمینه ها، داشتن مردمی آگاه، باشعور و با درایت و دارای فکر و اندیشه صحیح و درست است و این میسر نیست مگر با رواج فرهنگ مطالعه. پس ضروری است که تلاش های ویژه ای به عمل آید تا با ترویج و ارتقای فرهنگ مطالعه در خانواده ها و سایر افراد جامعه، به ویژه دانش آموزان، زمینه لازم برای توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی صنعتی کشور فراهم شود.مطالعه تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. شناسایی عوامل مؤثر بر مطالعه و فراهم سازی آن ها برای نسل کودک و نوجوان جامعه، از اهمیت به سزایی برخوردار است. زیرا موجب پیشرفت همه جانبه جامعه خواهد شد. مطالعات نشان داده است که وضعیت مطالعه و پژوهش در جامعه ما از وضعیت نامطلوبی برخوردار است، به گونه ای که مطابق برآوردهای انجام شده نرخ سرانه مطالعه در جامعه، از کمترین میزان برخوردار است. ابهری به پژوهشی که توسط مرکز مطالعات استراتژیک آریا انجام شده اشاره کرده که بر اساس نتایج تحقیق بر روی سه هزار و 500 دانش آموز دوره دبیرستان تا پیش دانشگاهی و همچنین 1500 نفر از افراد شاغل و خانه دار، سرانه مطالعه غیردرسی برای دانش آموزان و مطالعات نشریات و روزنامه ها برای افراد دیگر، 18 دقیقه برآورد شده است و سرانه مطالعات درسی نیز از 44 دقیقه تا 6 ساعت بسته به پایه تحصیلی تعیین شده است