تبیین مفهوم تکامل بافتاری در معماری؛ نمونه موردی: ساختمان شهربانی ارومیه و معماری اورامان

مفاهیم دارای نقش حیاتی در پیشبرد علوم و هنرهای مختلف هستند. تعدادی از کیفیت های معماری باوجود استفاده مکرر عملی از آن ها در طول تاریخ به دلیل نبود ابزارهای سنجش همچنان تعریف نشده باقی مانده اند؛ تکامل بافتاری همچون کیفیتی، ذاتی در معماری از آن جمله است که هندسه فراکتال به عنوان ابزار سنجش آن در سال 1975 توسط بنویت مندلبرات کشف شد. بااین وجود پس از اشاره کارل بویل در کتاب هندسه فراکتال در معماری در سال 1996، این مفهوم بسط و گسترش نیافت و در فضای آکادمیک مطرح نشد و نهایتا به فراموشی سپرده شد. هدف از پژوهش حاضر واکاوی مفهوم تکامل بافتاری و تحلیل نمونه های موردی موفق معماری اورامانات و ساختمان شهربانی سابق ارومیه که امروزه به موزه مردم شناسی ارومیه تغییر کاربری داده شده است با استفاده از نتایج محاسبه بعد فراکتال برای تبیین این مفهوم است. شیوه استفاده شده پژوهشی-تحلیلی و با استفاده از روش-های نوین محاسبه بعد فراکتال به روش جعبه شماری بوده و نتایج حاکی از آن است که تکامل بافتاری با اهداف گوناگون و با استفاده از تکنیک های متنوع قابل دستیابی است. بررسی کیفیت تکامل بافتاری در نمونه اورامانات نشان می دهد هدف ادغام طبیعت و معماری بوده است ولی در نمونه بنای شهربانی سابق ایجاد کلیتی منسجم و کمک به مسیریابی ناخودآگاه ورودی و نمایش محور تقارن بنا هدف استفاده از تکامل بافتاری بوده است. تکامل-بافتاری در معماری، مدیریت مقیاس بندی در ارایه جزییات برای دستیابی به معماری انسان محور است. ازآنجاکه بیش از 99 درصد تاریخ فرگشت انسان در محیطی با بافت تکاملی طی شده است، نبود این کیفیت در فضای معماری همچون تجربه معماری مدرن فضایی کسالت بار پدید می آورد. تاکید نگارندگان در این مقاله بر کاربرد این مفهوم در آموزش معماری برای استفاده در مقیاس وسیع در فضای معماری و شهر است.