نمادهای رنگی در آیینه هنر اسلامی

مفاهیم نور و ظلمت در تاریخ زندگی بشر بسیار تاثیرگذار و در همه جوانب حیات وی مورد توجه بوده است. از آنجا که مفاهیم کشف و شهودی عرفا در دایره محدود واژگان نمی گنجد و به قول مولانا لفظ در معنا همیشه نارسان است، استفاده از نماد واژه های رنگ در وصف عواطف نفسانی و دریافت های شخصی بسیار قابل توجه است. در مواجهه با آثار هنر اسلامی مشاهده می کنیم که فرم، رنگ، نور پردازی، شخصیتها، ترکیب عناصر و کلیه اجزای دیگر اثر هنری به گونه ای متفاوت از دیگر آثار هنری تاریخ هنر جهان خلق شده اند. گویی که زبان بیانی هنرمند مسلمان در بازگوکردن روایت وی از عالم هستی از رمزهای ویژه ای بهره گرفته است. در جایگاهی که هنر خود نوعی معرفت است و هنرمند در نظری که به عالم هستی دارد، همواره در صدد کشف و ظهور و بروز مراتبی از پدیده های آن است. رنگ از عوامل موثر بر ارزش فضایی است که به عنوان غیر مادی ترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در هنر اسلامی وجود داشته و در واقع نشان عالم والا و فضای معنوی است. رنگ به فرم (شکل) و ترکیب های ساختاری آن کمال می بخشد و بدان نیرو می دهد. می توان گفت: جوهر اصلی رنگ، انعکاسی از عالم خیال است که به واقعیت های عالم برون وفادار نیستند. بر همین مبنا سعی شده است، معانی رنگ ها و دیدگاه های اسلامی و نظری درباره رنگ مطرح شود تا با شناخت بیشتر از رنگ به منظور طراحی و سازماندهی آثار هنری با موضوع دینی در راستای بیان معنوی بهتر بتوان استفاده کرد. نتیجه ای که از این تحقیق به دست آمد نشان می دهد که هر رنگ در هنر اسلامی، مفاهیم متعددی دارد که نشیت گرفته از اعتقادها و باورهای دینی در تفکر اسلامی است. در این نگرش، هر رنگ دارای جوهره و وجودی از عالم خیال است که هنرمند آن را تصور می کند. نمادپردازی رنگ سفید، سبز و ارتباطش با مبحث روشنای حق در وجود ایمه نشانگر این موضوع است که رنگ سفید و سبز جزء بارزترین رنگ ها در منابع اسلامی، به خصوص قرآن کریم است. توجه به ماهیت هر رنگ می تواند ساختار و ترکیب متناسبی را ایجاد کند که دارای زیبایی و معانی عرفانی و دینی باشد و هنرمند امروزی با دانش در این زمینه می تواند آثاری را بیافریند که ریشه در تفکر و عقاید اسلامی دارد. بر این اساس در این تحقیق به کاربرد رنگ در ادیان اشاره شده و جایگاه نمادهای رنگی در هنر اسلامی با توجه به قرآن و احادیث مورد بررسی قرار گرفته است. در تحقیق حاضر با روش توصیفی– تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای به بیان مطلب پرداخته می شود.

کلیدواژه ها:

رنگ ، نمادهای رنگی ، هنر اسلامی ، نمادپردازی